ДВОРСКИ

Колумниве се начин човек да посведочи со збор за луѓе што ги познава, со кои се дружел, што оставиле некаква трага во неговиот живот. Но, јас не би бил јас ако постапувам онака како што главно прават другите. Денес, еве, се сетив да посведочам за еден човек што не го познавам. Буквално никогаш не сум се запознал со него, не сме се ракувале, не сме си рекле лично два збора. Еден на друг не сме си пишувале. На него се сетив затоа што во архивата имам еден необјавен превод на “Германската селанска војна” од Енгелс, а сетне, слика по слика, ми се врати во мислите филмот за тоа како дојде до тој превод и - како остана необјавен (што патем речено, воопшто не беше по негова вина).
Еден постар колега од Филозофскиот факултет (кого пријателите “од милост”, поради неговите силни антршамбрирања по кабинетите на нашите некогашни партиски раководители, си го викале “Дворски”), преку еден свој пријател од Правниот, ме замоли за не знам кој зборник ли, годишник ли, списание ли, да преведам една германска статија за естетиката. Излезе дека се работело за некакваси “структуралистичка естетика”, за која јас, инаку, знам исто толку колку и за квантната физика. Што ќе рече - апсолутно ништо! Но, јас главно строго се држам за максимата “noblesse oblige”, па, откако дадов збор, морав и да го одржам.
Читателот може само да си замисли колку напорно морав да пливам по еден типично германски замрсен текст. И - бидна, испливав! Го дадов текстот. Човекот што ме замоли (преку друг) да го преведам ова чудо, по истиот канал ми ги испорача и своите честитки: бил восхитен од тоа како сум го “помакедончил” германскиот напис. Мене ме мрзеше по истиот канал да протестирам кај него зошто не е објавено името на преведувачот. Како што е домаќински ред на нештата. Дали ми платиле за преводот не се сеќавам. Веројатно да. Да не, ќе им го памтев до ден денес. Нејсе!
Мојот успешен преведувачки деби имаше еден чуден резултат. Еден ден ме викнаа во издавачката куќа “Култура” и ми соопштија дека имаат намера да издадат 20 тома одбрани дела на Маркс и Енгелс и јас сум бил предложен да го преведам седмиот. Кој ли тоа се сетил на мене? Го изговорија името на “Дворски”. Дадов збор и се фатив за работа. Морам да признам - со големо задоволство. Секогаш е убав предизвик од еден сложен, разгазен, богат та пребогат светски јазик да направите превод, а тој да биде исто толку читлив исто толку убав колку и оригиналот. И, згора на тоа, доказ за прекрасните изразни можности на нашиот вчера скроен литературен јазик.
Првин го преведов “Осумнаесеттиот бример на Луј Бонапарта” (од Маркс), па, со оглед на тоа што објавувањето на дваесетте томови уште не беше ни на повидок, # го понудив на истата таа “Култура” да го објави како посебна книга. Речено, сторено. Маркс од оваа книга ми се виде во сосема поинаква светлина: не знаев дека бил страшен озборувач. Книгата врие од пикантни алузии. На едно место, на пример, зборувајќи за главната личност на својот трактат, ќе рече:
“Низ историската традиција настана верувањето во чудо на француските селани дека еден човек по име Наполеон ќе им ја врати сета некогашна слава. И се најде индивидуа што се издава за тој човек, затоа што го носи името на Наполеон врз основа на Code Napoléon, кој пропишува: “La recherche de la paternité est interdite” (“Истражувањето на татковството е забрането”)”, што е неприкриена алузија на сомненијата дека Луј Бонапарта не е син на Наполеоновиот брат, туку на еден холандски адмирал. Кој би рекол дека Маркс знаел и такви скокотливи пикантерии!
Во меѓувреме го започнав и го завршив и преводот на Марксовите “Откритија за процесот на комунистите во Келн”. Него веќе го објави денес непостојната издавачка куќа “Комунист”. Воопшто не ми е криво што “си го губев времето” со Маркс. Моите студенти, што сакаат да бидат добри адвокати треба секако да ја простудираат оваа книга, во која тој, иако филозоф, манифестира неверојатен талент на авокат: од Лондон го следи процесот во Келн и укажува на сите можни и невозможни противречности во исказите на сведоците и обвинителите.
Третата книга беше “Германската селанска војна” од Енгелс. Тоа е преводот што остана необјавен. Во меѓувреме се случи тоа што се случи (Струга 1983) и мене мојата родена партија ме прогласи за непријател на социјализмот (Дворски, по веќе споменатиот, а неименуван канал, изнесе аподиктичен суд за мене, виден од мојот струшки реферат: “Типичен граѓански интелектуалец!”, што јас искрено зборувајќи го доживеав како комплимент. Да не бев таков ќе мораше да личам на него.). Мојата дисквалификација имаше за последица никој ништо да не ми објавува во Македонија (освен во “Годишникот на Правниот факултет во Скопје”, а таму, се разбира, се објавуваат само строго научни/стручни трудови). Да не бевме тогаш Југославија, да не беа Белград, Загреб и Љубљана, јас практично не ќе имав што да понудам за моите избори и реизбори на факултетот.
Во моментов, пишувајќи ги овие редови, се свестувам зошто, всушност, зборувам за сево ова. Па, на едно место Енгелс, во предговорот или поговорот на”Германската селанска војна”, сеедно, размислува за тоа кој би можел да му биде сојузник на пролетаријатот во класната борба (што ја планираше заедно со Маркс) и, меѓу другите, се осврнува на ситната буржоазија. Таа, вели Енгелс, е неверојатно превртлива. Во текот на класните борби си ја варди кожичката, а кога ќе се види победникот, му се фрла во прегратки и тогаш посилно вреска по крчмите од него. Тоа му се случи на победникот од 1945 година: малограѓанштината не само што им се фрли во прегратки на комунистите, туку практично ги задуши со своите изливи на лојалност. Тоа му се случи и на победникот од 1998 година: малограѓанштината му се приклучи на новиот победник (антикомунистите) и на добар пат е да го задуши и него како и оние пред него. Искрено се надевам дека за тоа нема да # бидат потребни 45 години.
Ова пак го кажувам за да ги утешам оние што Лигата за демократија ја сметаат за губитник: сега е с$ уште време на борба меѓу комунистите и антикомунистите. Времето на вистинските граѓански партии ќе дојде дури откако овие заемно ќе се исцрпат во битката што ја водат од осамостојувањето до денес.
Инаку (да се вратам на темата), еве како и човек што не го познавате може делотворно да влијае врз вашиот живот. Срам да ми е, но без оглед на неговата позитивна улога во мојот случај, не чувствувам потреба да го запознам.

Ѓорѓи Марјановиќ