Поодамна имам еден брачен проблем: жена ми доби од својот факултет некакви средства за студиски престој во Америка и таа, како старински воспитувана дама, смета дека јас мора да ја придружувам. Јас пак навистина немав (и сѐ уште немам) некаква особено жешка желба да одам усвет, а особено не во Америка, каде што (според филмовите кои ги продуцираат во нивната Света Гора) секој ден Мафијата убива по толку луѓе колку што Скопје има жители. Што барам јас таму? Не ќе може дури ни на концерт да појдам: Американците ракоплескаат меѓу ставови (што е најголем музички резил во Европа, па и во Македонија).
Од друга страна, како што не е непознато, Македонија е во предизборието, а јас сум дал цврста беса да му помагам на единствениот кандидат на Лигата за демократија, г. Александар Тортевски, да влезе во парламентот. Органите на ССРНМ имаат хатишериф да не ја спомнуваат Лигата во своите написи, и да не е ДНЕВНИК (и моиве колумни) и платените огласи на г. Тортевски во МАКЕДОНИЈА ДЕНЕС, нашето учество на изборите би минало наполно незабележано. Оттаму, моето одење во странство (како и за време на изборите од 1994, кога бев во Германија) би можело да се разбере како некој вид партиско неверство колку спрема Лигата за демократија толку и спрема г. Тортевски.
Арно ама, жената не би била жена ако не најде начин да го убеди својот човек во она што го намислила. И ме убеди! А откако се случи тоа, не ми остануваше ништо друго, освен да ја рационализирам мојата согласност: ете, и Анте Поповски (во својата убава книга “Окото, светлините”) тврди дека постојано да се патува значело постојано да се напредува. А јас сум за напредок, нели - “секој ден, во секој поглед”! Значи, треба да патувам!
Понатаму, пред некој ден читам во весниците дека и Циле Национале и Љубчо Георгиевски ќе оделе Америка, на гости кај госпоѓа Медлин Олбрајт, да ја убедуваат, веројатно, дека ќе бидат уште попослушни спрема САД од јуношите на СДСМ (ако тоа воопшто е можно!). Па, ете, и мене добро ми дојде да појдам таму и да сторам нешто за доброто на Македонија и на нејзиниот намачен народ. Притоа, јас имам поинакви планови за контакти. Наместо со американската држава, јас имам намера да стапам во контакт со американскиот бизнис и да се обидам да реализирам една дамнешна замисла, корисна колку за нас, толку и за виталните интереси на Америка.
Имено, наместо една милијарда кредити (што, мора да признам, и како стонастотна сигурност ме застрашува: некој, еден ден, ќе мора да ги враќа тие силни пари, а бидејќи тогаш мене ќе ме нема, тоа ќе бидат моите синови, внуци и правнуци), јас сонувам да ѝ донесам на Македонија подарок вреден 62 милијарди долари! (Само што го напишав ова, а веќе ми се јави визија за гигантски написи во органот на ССРНМ, со кои овој го дочекува секое предизборно ветување на опозицијата. Небаре само СДСМ има право на лага!)
Како би се остварила мојата замисла? Мошне едноставно: би се обидел да стапам во врска со г. Бил Гејтс и да го убедам (наместо да војува со неразбраната американска администрација) да дојде во Македонија со своите 62 милијарди долари, а ние од Лигата за демократија ќе ја протуркаме идејата за монархија и ќе го направиме Третиот (по Александар и Самуил) голем цар на Македонија, по кој безуспешно и неутешно пекаше Монархистичка парија на Македонија.
За оние што евентуално не знаат кој е Големиот Бил ќе речам само толку: несвршен студен по електротехника кој за десетина години успеа да собере лично богатство од 62 милијарди долари има полно право на царско достоинство (ако не како Александар, тоа секако како Наполеон). И тоа, не само во жална Македонија!
За да не рече некој дека бладам без врска, ќе забележам дека и нашите мили источни браќа, Болгарите, обновувајќи ја својата држава минатиот век, си го позајмија Ferdinand Fürst von Sachsen-Coburg-Gotha за свој владетел. Така сторија, впрочем, и Норвежаните кога се отцепија од Шведска: тие за крал го зедоа данскиот принц Карл, когошто ние постарите го паметиме како Haakon VII.
Споменувањето на умниот норвешки крал одненадеж ми дава уште една политичка идеја во врско со Бил Гејтс: прво, ако можеше данскиот принц Карл да си го смени името во Haakon VII, зошто Американецот Бил да не биде Александар В Македонски и второ, што се однесува до власта, македонскиот цар би ја имал исто колку и кралот на Норвешка!
Во врска со дострелите на таа власт злите јазици раскажуваат ваква анегдота за Haakon VII: во една пригода (не знам каква) на кралот му паднало шамичето. Премиерот го кренал и му го подал на својот суверен, а стариот крал разнежено му заблагодарил додавајќи: “Немате претстава колку ми значи ова шамиче! Тоа е единствената работа во оваа земја во јас која можам да си го пикнам носот!” За монарх со такви овластувања (и со лично богатство два пати поголемо од тоа на англиската кралица) вреди да се помачиме околу г. Гејтс.
Се надевам дека во одлично организираната американска амбасада има некој што е задолжен да ја следи мојата колумна, па текстов ќе го преведе и ќе го проследи Таму Каде Што Треба за да се анимира г. Гејтс (за доброто на САД и нејзините витални интереси во Македонија) да ме побара на Правниот факултет во Њу Јорк во времето од 1 до 28 октомври (е-маил: ???).
Инаку, г. Александар Тортевски, јас и адвокатите од Лигата за демократија ќе сториме сѐ што треба за пререгистрација на фирмата Microsoft на македонскиот монарх, комушто никој нема да му пречи и натаму да си го врти информатичкиот бизнис. Нашиот монарх би го оданочиле со симболичен годишен данок на имот од 1%. Така од неговите 62 милијарди долари македонската држава годишно би касирала 620 милиони долари, што би било сосема достатно за нејзиниот буџет, дури и ако реши и сите други државјани - од причини на еднаквост пред законот - да плаќаат само 1% годишен данок на имот или доход).
Ете, тоа беа накратко причините што конечно ме убедија пред некој ден да појдам во американската амбасада и - практично додека да трепнеш! - да ги добијам убавите американски визи, во кои, во рубриката “Nationality” (што нема врска со комунистичкиот поим “националност” од македонскиот устав), на големо разочарување на Грците, и покрај предизборните ветувања на г. Клинтон, сепак стои “MKD”, а не “FYROM”, што мене многу ми значи.
Ѓорѓи Марјановиќ
НА БУДАЛИТЕ ОТПОСЛЕ ИМ ТЕКНУВА
Таму некаде на почетоците од плурализмот, по наговор од моите партиски пријатели (кои очигледно го преценуваа моето влијание во политичките кругови), разговарав со тогашниот претседател на владејачкиот СКМ-ПДП за изборниот модел. Став на Лигата за демократија беше дека на преминот од еднопартиски кон повеќепартиски систем на Македонија повеќе би ѝ одговарал пропорционалниот одошто мнозинскиот систем. Ставот се темелеше врз неколку ноторни поставки на политологијата: прво, мнозинскиот систем им користи пред сѐ на партиите со изградена организациона структура (а таква во она време имаше само владејачкиот СКМ-ПДП), второ, тој е добар за земји со повеќе или помалу довршена социјална стратификација (а Македонија немаше ништо слично) и трето, тоа е систем што дава добри резултати во големите земји (а Македонија е еден пајтон луѓе).
Војувајќи за пропорционалниот систем Лигата за демократија мислеше само на Македонија и на нејзиниот интерес: партиите беа во фаза на формирање, а изборите требаше да ги “пресликаат” новите групирања. За чудо, од она што во тој разговор го рече другата страна можеше да се добие впечаток дека неа ја интересира само и единствено сопствениот партиски интерес: “Професоре”, ми беше речено со призвук на досада во исказот, “нас изборниот модел не не' интересира: мнозински или пропорционален, ние ќе победиме зашто имаме најдобра програма!”
Со тоа главно и заврши разговорот околу изборниот модел. Моите партиски пријатели не беа задоволни поради наводното мое “мирење со судбината” и настојуваа да побарам уште еден разговор на таа тема. Одбив кратко и јасно (и, се чини, мошне убедливо): “Сѐ што правеше досега владејачката партија, го правеше на своја штета! Ќе биде чудо изборниот модел да го направи во своја корист! Ќе ги пуштиме да си ја скршат главата.”
И навистина си ја скршија! Тоа е денес дел од политичката историја на современа Македонија, што секој политички писмен човек ја познава: партијата со најдобрата програма доби сѐ на сѐ 27 пратенички места, а некаквиси таму политички новаци, во моментот кога (неуки во парламентарната изборна математика) сакаа дури да ги напуштат изборите, одненадеж беа прогласени за победници. Да го беше прифатил ставот на Лигата за демократија, тогашниот СКМ-ПДП, според гласовите добиени во првиот круг, ќе имаше апсолутно мнозинство во парламен¬тот и ќе можеше да формира сопствена влада без да зависи од каква и да е коалиција. Но, се стори!
Уште потешко од партијата со најдобра програма беше казнет нејзиниот лидер: стариот, веќе речиси подзаборавен џентлмен (“некогашен комунист”, како што редовно го нарекуваат во “Frankfurter Allgemeine Zeitung”), што тој го донесе од Белград, стана шеф на државата, а брадестиот политички чирак на мојот соговорник стана прв човек на СДСМ (некогашниот СКМ-ПДП)!
Сега веќе бившиот лидер на бившиот СКМ (за кој, поради неговите заложби за Македонија, и натаму ме врзуваат човечки симпатии) во меѓувреме оформи своја партија што, се разбира, пак имаше најдобра програма. Едно време (раководена пак од интересот на Македонија да има пристојна опозиција) Лигата за демократија реши да го поддржи неговите политички усилби и “несебично” (ова е негов израз) се втопи во новосоздадената Демократска партија.
За оние што тоа не го знаат ќе речам дека Лигата за демократија, всушност, и беше однована за да биде “Демократска партија”, само што во тоа време, на 21 ноември 1989 година, важечкиот закон не допушташе ни изречно ни молкум политички партии, па ние на новоформираната организација (за да не се сетат Власите) и ставивме име “Лига за демократија”. Нејзиното јадро што влезе и во раководството, и остана лојално на Демократска партија се до нејзината фузија со т.н. либерали, друштво што не го сакавме (и не го сакаме).
Сега, пред третите по ред повеќепартиски избори, пак е на дневен ред прашањето за изборниот модел. Македонските либерални демократи (што и сега, се разбира, имаат најдобра партиска програма) се за пропорционалниот систем. Само, сега е малу доцна за него. Сега се тие божем-опозиција и никој не ги сфаќа сериозно нивните барања. Сега се власт јуношите од СДСМ, а тие (иако и самите на залез), изнаоѓаат илјада и една причина да не го прифатат чистиот пропорционален модел со кој, според мојата скромна проценка, уште долго би биле најзначајната политичка сила во парламентот. Но, на ова поднебје никој очигледно не е способен да изведе какви-такви заклучоци од минатото.
Едно нешто, меѓутоа, квази-социјалдемократите би морале да знаат: откако старата “вавилонска блудница” (како што една македонска песна, настаната по Илинден 1903, ја нарекува Европа) го доби она што и требаше, а тоа е партија со двотретинско мнозинство што ѓе го задоволи барањето на Елините, Македонија да си го смени знамето (кога веќе не може да се натера да го жртвува името), па затоа “не го виде” безочниот фалсификат на изборите '94, на изборите '98 веќе го нема тој мотив, па (со Божја помош!) нема да бидат можни ни изборните чудеса од оломлани!
Така, конечно и во Македонија ќе може да има колку-толку фер избори, а на нив не е особено веројатно да победат луѓето што дури и не се трудат да го сокријат пред светот својот валкан веш! Став на Лигата за демократија по однос на изборниот пакет-закони (ако тоа некого воопшто го интересира) е неизменет: таа беше и останува за чистиот пропорционален модел. А јуношите од владејачкиот СДСМ - нека си кршат глава!
Еден ден (како и на нивните претходници од СКМ-ПДП) ќе им текне дека згрешиле, само тогаш ќе биде доцна. На будалите отпосле им текнува!
Ѓорѓи МАРЈАНОВИЌ
Војувајќи за пропорционалниот систем Лигата за демократија мислеше само на Македонија и на нејзиниот интерес: партиите беа во фаза на формирање, а изборите требаше да ги “пресликаат” новите групирања. За чудо, од она што во тој разговор го рече другата страна можеше да се добие впечаток дека неа ја интересира само и единствено сопствениот партиски интерес: “Професоре”, ми беше речено со призвук на досада во исказот, “нас изборниот модел не не' интересира: мнозински или пропорционален, ние ќе победиме зашто имаме најдобра програма!”
Со тоа главно и заврши разговорот околу изборниот модел. Моите партиски пријатели не беа задоволни поради наводното мое “мирење со судбината” и настојуваа да побарам уште еден разговор на таа тема. Одбив кратко и јасно (и, се чини, мошне убедливо): “Сѐ што правеше досега владејачката партија, го правеше на своја штета! Ќе биде чудо изборниот модел да го направи во своја корист! Ќе ги пуштиме да си ја скршат главата.”
И навистина си ја скршија! Тоа е денес дел од политичката историја на современа Македонија, што секој политички писмен човек ја познава: партијата со најдобрата програма доби сѐ на сѐ 27 пратенички места, а некаквиси таму политички новаци, во моментот кога (неуки во парламентарната изборна математика) сакаа дури да ги напуштат изборите, одненадеж беа прогласени за победници. Да го беше прифатил ставот на Лигата за демократија, тогашниот СКМ-ПДП, според гласовите добиени во првиот круг, ќе имаше апсолутно мнозинство во парламен¬тот и ќе можеше да формира сопствена влада без да зависи од каква и да е коалиција. Но, се стори!
Уште потешко од партијата со најдобра програма беше казнет нејзиниот лидер: стариот, веќе речиси подзаборавен џентлмен (“некогашен комунист”, како што редовно го нарекуваат во “Frankfurter Allgemeine Zeitung”), што тој го донесе од Белград, стана шеф на државата, а брадестиот политички чирак на мојот соговорник стана прв човек на СДСМ (некогашниот СКМ-ПДП)!
Сега веќе бившиот лидер на бившиот СКМ (за кој, поради неговите заложби за Македонија, и натаму ме врзуваат човечки симпатии) во меѓувреме оформи своја партија што, се разбира, пак имаше најдобра програма. Едно време (раководена пак од интересот на Македонија да има пристојна опозиција) Лигата за демократија реши да го поддржи неговите политички усилби и “несебично” (ова е негов израз) се втопи во новосоздадената Демократска партија.
За оние што тоа не го знаат ќе речам дека Лигата за демократија, всушност, и беше однована за да биде “Демократска партија”, само што во тоа време, на 21 ноември 1989 година, важечкиот закон не допушташе ни изречно ни молкум политички партии, па ние на новоформираната организација (за да не се сетат Власите) и ставивме име “Лига за демократија”. Нејзиното јадро што влезе и во раководството, и остана лојално на Демократска партија се до нејзината фузија со т.н. либерали, друштво што не го сакавме (и не го сакаме).
Сега, пред третите по ред повеќепартиски избори, пак е на дневен ред прашањето за изборниот модел. Македонските либерални демократи (што и сега, се разбира, имаат најдобра партиска програма) се за пропорционалниот систем. Само, сега е малу доцна за него. Сега се тие божем-опозиција и никој не ги сфаќа сериозно нивните барања. Сега се власт јуношите од СДСМ, а тие (иако и самите на залез), изнаоѓаат илјада и една причина да не го прифатат чистиот пропорционален модел со кој, според мојата скромна проценка, уште долго би биле најзначајната политичка сила во парламентот. Но, на ова поднебје никој очигледно не е способен да изведе какви-такви заклучоци од минатото.
Едно нешто, меѓутоа, квази-социјалдемократите би морале да знаат: откако старата “вавилонска блудница” (како што една македонска песна, настаната по Илинден 1903, ја нарекува Европа) го доби она што и требаше, а тоа е партија со двотретинско мнозинство што ѓе го задоволи барањето на Елините, Македонија да си го смени знамето (кога веќе не може да се натера да го жртвува името), па затоа “не го виде” безочниот фалсификат на изборите '94, на изборите '98 веќе го нема тој мотив, па (со Божја помош!) нема да бидат можни ни изборните чудеса од оломлани!
Така, конечно и во Македонија ќе може да има колку-толку фер избори, а на нив не е особено веројатно да победат луѓето што дури и не се трудат да го сокријат пред светот својот валкан веш! Став на Лигата за демократија по однос на изборниот пакет-закони (ако тоа некого воопшто го интересира) е неизменет: таа беше и останува за чистиот пропорционален модел. А јуношите од владејачкиот СДСМ - нека си кршат глава!
Еден ден (како и на нивните претходници од СКМ-ПДП) ќе им текне дека згрешиле, само тогаш ќе биде доцна. На будалите отпосле им текнува!
Ѓорѓи МАРЈАНОВИЌ
ЗА ТАТКОВИНАТА, СО ТИТО - НАПРЕД!
Сакав да напишам “(СЕКОГАШ) НАПРЕД!”, но, се сетив на пропуштениот состанок кај Чашуле од предминатата среда и се автоцензурирав: да не помисли некој (не дај Боже!) дека си играм мајтап со државотворните момчиња и девојчиња и нивните предизборни вилински приказни: ќе им ја врателе душата на градовите (а кои беа тие клетници што им ја убија?!), ќе ги оживееле селата (што ги запусти опозицијата, нели?!). Особено не сакам да се помисли дека си играм мајтап со нивната презрителна проценка дека со ваква опозиција каква што имаме и не им требале многу марифети за да победат! Зашто добро знам кои беа (и кои се се уште) тие политички али и аждери што направија од Македонија земја без опозиција или, поточно, земја со толку бедна опозиција што и едно вчера испилено (а веќе државотворно) момче да мора од неа да се срами!
Оставам сами да си подразмислите за тие македонцки работи. Јас лично, на народецот македонски веќе одамна немам желба да му помагам. Нему ни Господ, да сака, не може да му помогне. Ако не ми верувате, сетете се на приказната што се раскажува под наслов “Да му умре козата на комшијата!” Кој може да му помогне на народот што ја има само таа една, единствена желба во животот (“Да му умре козата на комшијата!”)? И бидејќи тој народец си е задоволен од младите државотворци, та постојано гласа за нив, зошто да му го расипуваме кеифот? Ако му е арно, нека му е како што му е! Довека (за секогаш)! Затоа, како Кандид, и јас си ја гледам работата, “си ја обработувам својата градината”.
Само, за чудо, пред и по секои избори, постојано ми се вртат во мислите зборовите што му се припишуваат на денес веќе легендарниот генерал де Гол (по загубата на референдумот од 1969 година): “Францускиот народ е стока!” Јас таква работа за македонскиот никогаш не сум рекол, ниту пак ми паѓа на памет да речам. Само, тоа не ми пречи постојано да си правам некои споредби меѓу нас и Французите. И, притоа, една мисла, мора да признам, малу ми го нарушува мирот и сонот: “Ако се тие стока, што ли сме, по ѓаволите, ние?...”
Туку, јас овој пат почнав санс риме ни раисон (би рекле оние што наводно биле стока). А сакав да започнам сосема поинаку! Вака:
Некои од ние што редовно ме читаат ќе се сетат можеби (можеби и не) дека на времето, на ова исто место, по обичај, за да проговорам за денешницата, малу “евоцирав спомени” за минатото. Со оглед на тоа дека тие спомени се веќе објавени (ДНЕВНИК, И, 27, 12: првата бројка е годината, втората бројот, третата страницата) и немаат карактер на новина (што би можела да пречи во предвечерието на новите “слободни и фер избори”) си земам слобода да се цитирам себеси. Елем:
»Година-две по првите парламентарни избори во Македонија во Собранието имаше некаков прием. Се славеше првата или втората годишнина од Уставот ли, од независноста ли, веќе не се сеќавам точно! Бев на чело на Лигата за демократија и - како таков! - се најдов меѓу канетите. Во еден момент, еве ти го пратеникот и мој колега од Универзитетот, г. Х... (СДСМ). Ми приоѓа и, со широка насмевка на “важен фактор”, не стегајќи се воопшто од присуството на пет-шестемина познати со кои разговарав (и нивното подоцнешно евентуално сведочење), ми се обрати со беневолентност на наполеоновска прицеза: “Многу нѝ недостигате во парламентот, професоре! Овој пат ја згрешивме работата. Нејсе! На следните избори ќе уредиме да се најдете меѓу нас!...”
Го погледнав попреку (народот вели: “како крава мртво теле”) и, со мојата пословична тактичност, му возвратив: “Колега Х... Вие очигледно ништо не сте разбрале од она за што се залагам, ако мислите дека би се согласил да влезам во парламентетот на наместени избори!”
Насмевката ја снема, погледот му се вкочани и оттогаш до денес не сме проговориле ни збор. Еднаш се сретнавме во кабинетот на деканот на неговиот факултет. Тогаш тој ме погледна како крава мртво теле, студено ме поздрави, без да ми се обрати...«
Во меѓувреме стана министер (и постојано лета некаде по многубројните странства!), па и поради тоа може да се гледаме само преку телевизија. И тоа еднонасочно: само јас него, тој мене никако, зашто јас на МРТВ-ата не се појавувам (додека е вакво дереџето со нејзината самостојност).
И сега, секојдневно (дури и во ДНЕВНИК) го гледам овој кроток, скромен човек (десна рака на државотворниот јуноша!), со наместена, по малу вкочанета насмевка, како ветува дека за секогаш ќе биде со нас. И постојано си мислам, па си мислам за тоа дали и денес им недостигам во парламентот? И уште си мислам: што е пак тоа толку мачно да те наместат на изборите? Деновиве (вчудоневиден!) дознав дека од хигиенски причини местат еден џентлмен достоен за почит (на времето, како член на Лигата за демократија, зборуваше за тоа дека требало да се биде опозиција макар и само од хигиенски причини): престолнината (а и земјата не помалу!) ни е за никаде! Валкана, глотна, испоганета! Небаре навистина сме решиле да фатиме усвет, па не ни е гајле кому и во каква состојба ќе ја оставиме. Верно, зошто да не дозволиш да те поднаместат? Особено ако се толку добри местачи што и меѓународните посматрачи им оддаваат почит. За Америте и да не зборуваме!
Др Ѓорѓи Марјановиќ
Оставам сами да си подразмислите за тие македонцки работи. Јас лично, на народецот македонски веќе одамна немам желба да му помагам. Нему ни Господ, да сака, не може да му помогне. Ако не ми верувате, сетете се на приказната што се раскажува под наслов “Да му умре козата на комшијата!” Кој може да му помогне на народот што ја има само таа една, единствена желба во животот (“Да му умре козата на комшијата!”)? И бидејќи тој народец си е задоволен од младите државотворци, та постојано гласа за нив, зошто да му го расипуваме кеифот? Ако му е арно, нека му е како што му е! Довека (за секогаш)! Затоа, како Кандид, и јас си ја гледам работата, “си ја обработувам својата градината”.
Само, за чудо, пред и по секои избори, постојано ми се вртат во мислите зборовите што му се припишуваат на денес веќе легендарниот генерал де Гол (по загубата на референдумот од 1969 година): “Францускиот народ е стока!” Јас таква работа за македонскиот никогаш не сум рекол, ниту пак ми паѓа на памет да речам. Само, тоа не ми пречи постојано да си правам некои споредби меѓу нас и Французите. И, притоа, една мисла, мора да признам, малу ми го нарушува мирот и сонот: “Ако се тие стока, што ли сме, по ѓаволите, ние?...”
Туку, јас овој пат почнав санс риме ни раисон (би рекле оние што наводно биле стока). А сакав да започнам сосема поинаку! Вака:
Некои од ние што редовно ме читаат ќе се сетат можеби (можеби и не) дека на времето, на ова исто место, по обичај, за да проговорам за денешницата, малу “евоцирав спомени” за минатото. Со оглед на тоа дека тие спомени се веќе објавени (ДНЕВНИК, И, 27, 12: првата бројка е годината, втората бројот, третата страницата) и немаат карактер на новина (што би можела да пречи во предвечерието на новите “слободни и фер избори”) си земам слобода да се цитирам себеси. Елем:
»Година-две по првите парламентарни избори во Македонија во Собранието имаше некаков прием. Се славеше првата или втората годишнина од Уставот ли, од независноста ли, веќе не се сеќавам точно! Бев на чело на Лигата за демократија и - како таков! - се најдов меѓу канетите. Во еден момент, еве ти го пратеникот и мој колега од Универзитетот, г. Х... (СДСМ). Ми приоѓа и, со широка насмевка на “важен фактор”, не стегајќи се воопшто од присуството на пет-шестемина познати со кои разговарав (и нивното подоцнешно евентуално сведочење), ми се обрати со беневолентност на наполеоновска прицеза: “Многу нѝ недостигате во парламентот, професоре! Овој пат ја згрешивме работата. Нејсе! На следните избори ќе уредиме да се најдете меѓу нас!...”
Го погледнав попреку (народот вели: “како крава мртво теле”) и, со мојата пословична тактичност, му возвратив: “Колега Х... Вие очигледно ништо не сте разбрале од она за што се залагам, ако мислите дека би се согласил да влезам во парламентетот на наместени избори!”
Насмевката ја снема, погледот му се вкочани и оттогаш до денес не сме проговориле ни збор. Еднаш се сретнавме во кабинетот на деканот на неговиот факултет. Тогаш тој ме погледна како крава мртво теле, студено ме поздрави, без да ми се обрати...«
Во меѓувреме стана министер (и постојано лета некаде по многубројните странства!), па и поради тоа може да се гледаме само преку телевизија. И тоа еднонасочно: само јас него, тој мене никако, зашто јас на МРТВ-ата не се појавувам (додека е вакво дереџето со нејзината самостојност).
И сега, секојдневно (дури и во ДНЕВНИК) го гледам овој кроток, скромен човек (десна рака на државотворниот јуноша!), со наместена, по малу вкочанета насмевка, како ветува дека за секогаш ќе биде со нас. И постојано си мислам, па си мислам за тоа дали и денес им недостигам во парламентот? И уште си мислам: што е пак тоа толку мачно да те наместат на изборите? Деновиве (вчудоневиден!) дознав дека од хигиенски причини местат еден џентлмен достоен за почит (на времето, како член на Лигата за демократија, зборуваше за тоа дека требало да се биде опозиција макар и само од хигиенски причини): престолнината (а и земјата не помалу!) ни е за никаде! Валкана, глотна, испоганета! Небаре навистина сме решиле да фатиме усвет, па не ни е гајле кому и во каква состојба ќе ја оставиме. Верно, зошто да не дозволиш да те поднаместат? Особено ако се толку добри местачи што и меѓународните посматрачи им оддаваат почит. За Америте и да не зборуваме!
Др Ѓорѓи Марјановиќ
ЉУБОВТА Е САМО РАЈ
На 11 октомври 1996 година, во 15,05 часот, веројатно за да ни го разубави големиот (празничен) ден, МРТВ-ата емитуваше некакви ѓоа-народни песни (секоја чест на првоиспеаната, што навистина беше и народна и - убава!), од кои една ми го привлече вниманието со најневозможниот рефрен (небаре смислен од некој несвршен гимназијалец): “Љубовта е само рај”. Првата асоцијација ми беше еден другар од гимназијата што си замислуваше дека ќе стане поет со стихови од типот на : “Вардар тече / и камења влече. / Ој Вардаре, реко милна, / ти си многу силна.” И се сетив на пророштвото на Данило Киш дека “кичот ќе ги сотре Србите”. Со оглед на големината на македонскиот надодец и неговата масовна преданост на кичот, ние сме на најдобар пат таа жална судбина да ја доживееме пред нив: каде и да мрдне човек ќе налета на српскиот (поретко на македонскиот) кич.
Особено, ако се возите со автобус кон Битола или Охрид, сеедно. Веројатно не е поинаку и на другите дестинации! Со саати, без престан (и без милост!) ќе ве бомбардираат само и единствено со “новокомпонирана” музика од најодвратен тип. (Од радио или од касети, сеедно.) Сî во стилот на оној антологиски крик на очаеност: “Отишо си, сарму пробо ниси!” Ако случајно му се обратите на возачот со молба да ве поштеди макар за малу од таа тортура, не ретко тој (во најдобар квази-демократски манир) ќе им се обрати на другите патници со реторичкото прашање дали да ја исклучи музиката, а одговорот е, се знае: “Терај, мајсторе!” и баханалиите на простотијата и невкусот продолжуваат.
Еднаш, на крајот од патувањето Охрид-Скопје, по трииполчасовна масажа на ушите, душата, а особено на нервите, не можев да се воздржам да не го пецнам возачот: “И другиот возач ли е Србин?” (Прашањето подразбираше дека тој секако е тоа.) “Обајцата сме Македонци!”, зачудено ми одговори. А кога реков: “Убави Македонци сте ми вие што три и пол саати нѐ давите само со српски кафеански тралалајки!”, тој ме погледна нескриено непријателски и презрително изговори: “Жали се!”
И беше прав: ако сакаш да бидеш тоа што си, не вози се со автобус. Тоа е превозно средство на Балканот, па сѐ во него мора да биде балканско (чистотата, пристојноста, музиката).
Во некои други, добро уредени држави, има прописи и за тоа што смее, а што не смее да се пушта преку разгласните уреди на автобусите и возовите. Има прописи и за бројот на децибелите со кои смее да се бомбардира патникот. И нема никаква демократија (гласање, акламации, “Терај, мајсторе!”) за тоа дали едно јавно превозно средство ќе се претвора во балканска крчма или не. Се знае, демократијата значи нешто друго и се одвива другаде. Местото не и е во автобус.
Пред некоја година отидов во Лондон на една алтернативна конференција за Југославија (што се одржуваше паралелно со официјалната). Од аеродромот Гетвик до градот се возевме со минибус и, се погоди, јас да бидам сместен најдалеку од сите, така што на крајот останав сам со возачот. Во еден момент слатко се изнасмеав кога момчето (имаше дваесетипет-шест години!) смртно сериозно ме праша дали смее да запали цигара, а кога тој се зачуди на моето смеење, му реков дека во мојата земја е обратно: патниците не смеат да пушат, но затоа возачот, кондуктерот (понекогаш и некој трет, што им прави друштво) пушат “како Турци” за сето време на возењето. Кај нив, ми рече со најсериозен можен тон, компанијата отпуштала од работа ако некој муштерија се пожалел дека сте пушеле. Кај нас, шоферот комушто нешто ќе му забележите нешто, ќе ве погледне “како крава мртво теле” (би рекле Кумановци) и ќе ви го отсече она слободарско: “Жали се!” Да се знае кој е газда!
Некој (од тие што имаат трпение да го дочитаат овој текст) можеби ќе се запраша што ми текнало денес да пишувам за шофери и српски тралалајки кога во оазата на мирот има толку поважни проблеми. Министри се растрчале наоколу по оружје, резултатот од осамостојувањето се нови петстотини милиони долг што ќе ги враќаат внуците на оние што ќе останат да живеат во Македонија (а добро се знае кои ќе останат!), одненадеж, врз психолошка основа, масовно ни се трујат ученичиња од една национална припадност што не смеам да ја именувам како што таа самата себеси се именува... А јас: шофери, па шофери (наши и англиски), српски (и македонски) тралалајки!
Е, па, се си има причина! Минатата среда во редакцијата на весникот што го држите в раце беше одржан состанок на кој на колумнистите (а тоа сум и јас, нели!) им беше речено што смеат, а што не смеат да пишуваат пред локалните избори за да не влијаат врз гласачите. Јас по обичај не бев на тој состанок (мразам состаноци!) и не би можел да се заколнам дека токму тоа и токму така било речено. Просто: јас така разбрав. И затоа сега нема да го прашувам министерот на војската што барал во Ниш (наводно рекол: не бил по оружје, туку да преговара за границата! Види мајката! А јас се мислев дека за тоа е формирана и надлежна една посебна државна комисија!?). Нема да се р'чкам ни со партиите на она национално малцинство со (за нас!) забранетото име. Барем не во врска со постојаното труење на припадниците на нивната “народност”. Ниту министрите за финансии и генералните гувернери, чијашто единствена работа е да бркаат кредити (со грејс периоди од по десет години и поволни каматни стапки). Да не ги збркам локалните избирачи повеќе одошто самите ќе се збркаат кога ќе појдат да гласаат според избирачките списоци што се јавни само за определени овластени службеници (по можност СДСМ-овски определени). Ете, затоа решив да си ја одморам душичката со љубовта што била само рај (или авторот, можеби, сакал да каже нешто друго па направил збрка со редот на зборовите).
Др Ѓорѓи Марјановиќ
Особено, ако се возите со автобус кон Битола или Охрид, сеедно. Веројатно не е поинаку и на другите дестинации! Со саати, без престан (и без милост!) ќе ве бомбардираат само и единствено со “новокомпонирана” музика од најодвратен тип. (Од радио или од касети, сеедно.) Сî во стилот на оној антологиски крик на очаеност: “Отишо си, сарму пробо ниси!” Ако случајно му се обратите на возачот со молба да ве поштеди макар за малу од таа тортура, не ретко тој (во најдобар квази-демократски манир) ќе им се обрати на другите патници со реторичкото прашање дали да ја исклучи музиката, а одговорот е, се знае: “Терај, мајсторе!” и баханалиите на простотијата и невкусот продолжуваат.
Еднаш, на крајот од патувањето Охрид-Скопје, по трииполчасовна масажа на ушите, душата, а особено на нервите, не можев да се воздржам да не го пецнам возачот: “И другиот возач ли е Србин?” (Прашањето подразбираше дека тој секако е тоа.) “Обајцата сме Македонци!”, зачудено ми одговори. А кога реков: “Убави Македонци сте ми вие што три и пол саати нѐ давите само со српски кафеански тралалајки!”, тој ме погледна нескриено непријателски и презрително изговори: “Жали се!”
И беше прав: ако сакаш да бидеш тоа што си, не вози се со автобус. Тоа е превозно средство на Балканот, па сѐ во него мора да биде балканско (чистотата, пристојноста, музиката).
Во некои други, добро уредени држави, има прописи и за тоа што смее, а што не смее да се пушта преку разгласните уреди на автобусите и возовите. Има прописи и за бројот на децибелите со кои смее да се бомбардира патникот. И нема никаква демократија (гласање, акламации, “Терај, мајсторе!”) за тоа дали едно јавно превозно средство ќе се претвора во балканска крчма или не. Се знае, демократијата значи нешто друго и се одвива другаде. Местото не и е во автобус.
Пред некоја година отидов во Лондон на една алтернативна конференција за Југославија (што се одржуваше паралелно со официјалната). Од аеродромот Гетвик до градот се возевме со минибус и, се погоди, јас да бидам сместен најдалеку од сите, така што на крајот останав сам со возачот. Во еден момент слатко се изнасмеав кога момчето (имаше дваесетипет-шест години!) смртно сериозно ме праша дали смее да запали цигара, а кога тој се зачуди на моето смеење, му реков дека во мојата земја е обратно: патниците не смеат да пушат, но затоа возачот, кондуктерот (понекогаш и некој трет, што им прави друштво) пушат “како Турци” за сето време на возењето. Кај нив, ми рече со најсериозен можен тон, компанијата отпуштала од работа ако некој муштерија се пожалел дека сте пушеле. Кај нас, шоферот комушто нешто ќе му забележите нешто, ќе ве погледне “како крава мртво теле” (би рекле Кумановци) и ќе ви го отсече она слободарско: “Жали се!” Да се знае кој е газда!
Некој (од тие што имаат трпение да го дочитаат овој текст) можеби ќе се запраша што ми текнало денес да пишувам за шофери и српски тралалајки кога во оазата на мирот има толку поважни проблеми. Министри се растрчале наоколу по оружје, резултатот од осамостојувањето се нови петстотини милиони долг што ќе ги враќаат внуците на оние што ќе останат да живеат во Македонија (а добро се знае кои ќе останат!), одненадеж, врз психолошка основа, масовно ни се трујат ученичиња од една национална припадност што не смеам да ја именувам како што таа самата себеси се именува... А јас: шофери, па шофери (наши и англиски), српски (и македонски) тралалајки!
Е, па, се си има причина! Минатата среда во редакцијата на весникот што го држите в раце беше одржан состанок на кој на колумнистите (а тоа сум и јас, нели!) им беше речено што смеат, а што не смеат да пишуваат пред локалните избори за да не влијаат врз гласачите. Јас по обичај не бев на тој состанок (мразам состаноци!) и не би можел да се заколнам дека токму тоа и токму така било речено. Просто: јас така разбрав. И затоа сега нема да го прашувам министерот на војската што барал во Ниш (наводно рекол: не бил по оружје, туку да преговара за границата! Види мајката! А јас се мислев дека за тоа е формирана и надлежна една посебна државна комисија!?). Нема да се р'чкам ни со партиите на она национално малцинство со (за нас!) забранетото име. Барем не во врска со постојаното труење на припадниците на нивната “народност”. Ниту министрите за финансии и генералните гувернери, чијашто единствена работа е да бркаат кредити (со грејс периоди од по десет години и поволни каматни стапки). Да не ги збркам локалните избирачи повеќе одошто самите ќе се збркаат кога ќе појдат да гласаат според избирачките списоци што се јавни само за определени овластени службеници (по можност СДСМ-овски определени). Ете, затоа решив да си ја одморам душичката со љубовта што била само рај (или авторот, можеби, сакал да каже нешто друго па направил збрка со редот на зборовите).
Др Ѓорѓи Марјановиќ
НЕПОДНОСЛИВА ЛЕСНОТИЈА НА ЗАБОРАВАЊЕТО
Пред многу години во некаков средношколски учебник по француски јазик налетав (и слатко се изнасмеав) на една анегдота за некој човек што, по долги премислувања, конечно си избрал кравата во продавница за машка конфекција. Веднаш потем, меѓутоа, се премислил и ја прашал продавачката дали може краватата да ја замени за два чифта чорапи. Цената била иста и продавачката не гледала зошто да не ја изврши замената. Му ги спакувале чорапите, господинот љубезно се заблагодарил и тргнал да си оди. Заборавивте да платите, господине, го потсетила продавачката. А што треба да платам? се чудел купувачот. Па, чорапите! Човекот се поднасмеал на глупоста на продавачката, но сеедно учтиво ја потсетил дека тој чорапите само ги заменил за краватата. Да, господине, инсистирала таа, само вие краватата и не ја плативте! А зошто да ја платам кога воопшто и не ја зедов? И си излегол цврсто убеден во исправноста на својот резон.
Деновиве во јавните медиуми следиме слична “анегдота”: СР Југославија, притисната со спогодбата од Дејтон, мора да уништи голем дел од оружјето на поранешната ЈНА за да се изедначи односот на воените потенцијали на Балканот. Но, бидејќи не може (или не сака) тоа да го стори, Миротворецот од Дедиње дошол на ингениозна идеја, наместо да го уништува (што бара време, труд и чини пари!), да и го понуди на Македонија: нејзе и треба оружје, а тој добро знае дека го нема зашто неговите генерали ја разоружаа оваа земја “до последното лавабо” (како што неодамна саркастично забележа еден умен човек на страниците од ДНЕВНИК). Што се однесува до плаќањето, Миротворецот е добронамерен сосед: неговата вредност ќе ја одбиеме од вашата квота при делбениот биланс!
И, наместо праматарот да дојде кај нас и да ни ја изложи спасоносната идеја, како што секогаш бидува во апсурдниот тек на анегдотите, на првиот миг од Миротворецот, господин др. Ханџиски веднаш отрча во СР Југославија по оружјето. Што е сигурно, сигурно е: да не се премисли случајно претседателот на небескиот народ!
Си мислам, па си мислам: ова многу мириса на атинската идеја со името и ембаргото! Свесни дека нема сила што на една земја може да и го смени името, а ние одбивавме за тоа воопшто и да разговараме, Атињаните измислија дека ги загрозуваме, па, во самоодбрана, го воведоа ембаргото, а за да го укинат поставија еден куп услови, меѓу кои и клаузулата со која не присилија да седнеме и во Њу Јорк да преговараме за името. И така (како во вицот!) купија без пари два пара чорапи (што претходно ги заменија за краватата што не ја бендисаа). Познавајќи го др. Ханџиски како кроток, скромен човек, кој освен во чистата, етерична наука одвај да се разбира во нешто друго, се плашам да не случајно го прејдат таму во Ниш превеаните сојузници на Фанариотите.
Дали ќе му текне на нашиот министер да рече: Чекајте малу, господине Милошевиќ, Вие не можете да ни продавате нешто што е наше. Тоа оружје го плаќавме за сето времетраење на поранешна Југославија со 7% од националниот доход годишно. Тоа е истото она оружје што вашите генерали го однесоа од нашите касарни. Ако сега неговата вредност ја одбиете од нашата квота при делбениот биланс, тоа ќе значи само едно: дека ние тоа старо железо го плаќаме по втор пат! Не би се изненадил ако расеаниот професор на привремена работа во владата ги заборави овие факти.
Дотолку повеќе што во Македонија од референдумот (1991) наваму како да владее вистинска епидемија на заборавност: пред еден месец кој знае колку свечено прославивме пет години од самостојноста, а притоа никој и не се сети за тоа како не измамија за да се самоопределиме за сувереност: и да е точно дека на референдумот излегоа 71,85 % од граѓаните на Македонија, сепак е уште поточно дека 95,09% од нив се изјаснија “за суверена и самостојна држава Македонија СО ПРАВО ДА СТАПИ ВО ИДЕН СОЈУЗ НА СУВЕРЕНИТЕ ДРЖАВИ НА ЈУГОСЛАВИ¬ЈА”. Да не беше тоа морковче што не подлажа ниту верував ниту верувам дека ќе гласавме онака како што гласавме.
Пред некој ден читам во ДНЕВНИК и не им верувам на очите: еден академик и екс-министер на експертската влада изјавува дека “нема информации” за содржината на Меморандумот на САНУ, а за тврдењата во врска со тоа вели дека “во најголем дел претставуваат шпекулации”. (Како што се чисти шпекулации тврдењата дека во Босна се пролеа море крв заради остварување на идеите од тој ист Меморандум, впрочем!) Најголем бисер на овој несомнен македонски ум е ставот дека “документ кој нема јавност не би смеел ниту да биде предмет на оценки!” Алал му вера на најцитираниот научник од ова поднебје! Според оваа логика, немајќи јавност, договорот од Јалта (познат како “фифти-фифти”) исто така не би смеел да биде предмет на оценки и коментари!
Најпарадигматичен е сепак ставот на еден друг академик, когошто, слушам, пријателите на галено го викале Дворски (естетичар и етичар). За него, Меморандумот “во секој случај, веќе е минато” и, како таков не можел да ни виси над главите на сите нас. Ако го прашате овој човек кого служел тој цели 45 години, што пишувал, да речеме, за Димитар Димитров (на цели две страници од гласилото на ССРНМ) и како го заработил местото во МАНУ, не се сомневам дека одговорот ќе му биде: “Тоа, во секој случај, веќе е минато”! И тоа е крај на секој разговор за она што било. Тоа, како такво, не може вечно да му виси над главата на велеучениот бесмртник!
Др Ѓорѓи Марјановиќ
Деновиве во јавните медиуми следиме слична “анегдота”: СР Југославија, притисната со спогодбата од Дејтон, мора да уништи голем дел од оружјето на поранешната ЈНА за да се изедначи односот на воените потенцијали на Балканот. Но, бидејќи не може (или не сака) тоа да го стори, Миротворецот од Дедиње дошол на ингениозна идеја, наместо да го уништува (што бара време, труд и чини пари!), да и го понуди на Македонија: нејзе и треба оружје, а тој добро знае дека го нема зашто неговите генерали ја разоружаа оваа земја “до последното лавабо” (како што неодамна саркастично забележа еден умен човек на страниците од ДНЕВНИК). Што се однесува до плаќањето, Миротворецот е добронамерен сосед: неговата вредност ќе ја одбиеме од вашата квота при делбениот биланс!
И, наместо праматарот да дојде кај нас и да ни ја изложи спасоносната идеја, како што секогаш бидува во апсурдниот тек на анегдотите, на првиот миг од Миротворецот, господин др. Ханџиски веднаш отрча во СР Југославија по оружјето. Што е сигурно, сигурно е: да не се премисли случајно претседателот на небескиот народ!
Си мислам, па си мислам: ова многу мириса на атинската идеја со името и ембаргото! Свесни дека нема сила што на една земја може да и го смени името, а ние одбивавме за тоа воопшто и да разговараме, Атињаните измислија дека ги загрозуваме, па, во самоодбрана, го воведоа ембаргото, а за да го укинат поставија еден куп услови, меѓу кои и клаузулата со која не присилија да седнеме и во Њу Јорк да преговараме за името. И така (како во вицот!) купија без пари два пара чорапи (што претходно ги заменија за краватата што не ја бендисаа). Познавајќи го др. Ханџиски како кроток, скромен човек, кој освен во чистата, етерична наука одвај да се разбира во нешто друго, се плашам да не случајно го прејдат таму во Ниш превеаните сојузници на Фанариотите.
Дали ќе му текне на нашиот министер да рече: Чекајте малу, господине Милошевиќ, Вие не можете да ни продавате нешто што е наше. Тоа оружје го плаќавме за сето времетраење на поранешна Југославија со 7% од националниот доход годишно. Тоа е истото она оружје што вашите генерали го однесоа од нашите касарни. Ако сега неговата вредност ја одбиете од нашата квота при делбениот биланс, тоа ќе значи само едно: дека ние тоа старо железо го плаќаме по втор пат! Не би се изненадил ако расеаниот професор на привремена работа во владата ги заборави овие факти.
Дотолку повеќе што во Македонија од референдумот (1991) наваму како да владее вистинска епидемија на заборавност: пред еден месец кој знае колку свечено прославивме пет години од самостојноста, а притоа никој и не се сети за тоа како не измамија за да се самоопределиме за сувереност: и да е точно дека на референдумот излегоа 71,85 % од граѓаните на Македонија, сепак е уште поточно дека 95,09% од нив се изјаснија “за суверена и самостојна држава Македонија СО ПРАВО ДА СТАПИ ВО ИДЕН СОЈУЗ НА СУВЕРЕНИТЕ ДРЖАВИ НА ЈУГОСЛАВИ¬ЈА”. Да не беше тоа морковче што не подлажа ниту верував ниту верувам дека ќе гласавме онака како што гласавме.
Пред некој ден читам во ДНЕВНИК и не им верувам на очите: еден академик и екс-министер на експертската влада изјавува дека “нема информации” за содржината на Меморандумот на САНУ, а за тврдењата во врска со тоа вели дека “во најголем дел претставуваат шпекулации”. (Како што се чисти шпекулации тврдењата дека во Босна се пролеа море крв заради остварување на идеите од тој ист Меморандум, впрочем!) Најголем бисер на овој несомнен македонски ум е ставот дека “документ кој нема јавност не би смеел ниту да биде предмет на оценки!” Алал му вера на најцитираниот научник од ова поднебје! Според оваа логика, немајќи јавност, договорот од Јалта (познат како “фифти-фифти”) исто така не би смеел да биде предмет на оценки и коментари!
Најпарадигматичен е сепак ставот на еден друг академик, когошто, слушам, пријателите на галено го викале Дворски (естетичар и етичар). За него, Меморандумот “во секој случај, веќе е минато” и, како таков не можел да ни виси над главите на сите нас. Ако го прашате овој човек кого служел тој цели 45 години, што пишувал, да речеме, за Димитар Димитров (на цели две страници од гласилото на ССРНМ) и како го заработил местото во МАНУ, не се сомневам дека одговорот ќе му биде: “Тоа, во секој случај, веќе е минато”! И тоа е крај на секој разговор за она што било. Тоа, како такво, не може вечно да му виси над главата на велеучениот бесмртник!
Др Ѓорѓи Марјановиќ
ЅВЕЗДЕНИ МИГОВИ НА МАКЕДОНСКАТА ПОЛИЦИЈА
Пред неколку дена, додека пешачев од Пештани накај Охрид ме втаса една темнозелена кола (со странска регистрација), чијшто возач го подзабави возењето со очигледна намера да ме земе (ако сакам). Го разбрав гестот, кренав рака, човекот запре та влегов во колата. Излезе дека е Турчин од Бурса со некаков бизнис во Тирана, што сега на ден-два се враќа дома, а за мене ретка прилика да вежбам турски. Од краткиот разговор посебно ме изненадија неговите фалби на сметка на нашата полиција: не можеше да се изначуди како тоа една земја меѓу Бугарија и Албанија да има полиција толку различна од нивните. За бугарската рече дека била “мафија”, за албанската пак “фукара”: првата од турската до македонската граница знаела без причина да го казни и по шест пати, последнава без срам и перде си барала “бакшиш”.
Фала Богу што мојот турски јазик е повеќе од скромен, па неговите фалби не можев ни да ги коментирам, а уште помалу да ги побивам. А и инаку немаше смисла тоа да го правам: она што го зборуваше и не беше невистина. Па сепак, јас лично имав (и се уште имам) дебели причини да не бидам согласен со неговото ласкаво мислење за нашата полиција. Не затоа што таа за време на комунизмот ме шпионираше, безочно дрско и неприкриено отворајќи ми ги писмата од странство, прислушкувајќи ми го телефонот, кодошејќи ме за секој критички збор кај тогаш единствената непогрешлива партија итн. итн., туку затоа што денес, во слободна, божем-демократска и ѓоа-правна држава не може (или не сака, сеедно) да ми реши еден неверојатно банален проблем: да може кога сакам да влезам, а кога сакам да излезам од сопствената гаража!
За оние што не знаат ќе напомнам дека полни триесет години живеам во една скопска населба што три пати во овој век си го менуваше името: во турско беше Асанбегово, во (српско-)југословенско Сингелиќ, а во суверена Македонија стана Ченто. Пеки! Немам ништо против Методија Андонов, напротив! Па сепак, се ми се чини дека метрополата Скопје би можела малу подостојно да му се оддолжи на првиот претседател на Собранието на Македонија одошто е именувањето со негово име на една бедна монтажна населба на поранешната владејачка (работничка) класа. Само, да не се оддалечувам од темата!
Од пред едно три години една соседка прибра во својот дом некаковси шофер и така го добив Тошке, вистински бисер од комшија, зашто мојата речиси триесетгодишна гаража, изградена со привремена дозвола и согласност на нејзините одамна покојни родители, беше и се уште е поставена на три метри од нејзиниот влез. По некое време новиот комшија почна пред гаражата да паркира едно чудовиште од шлепер, долго десетина и кусур метри. Знаев дека е тоа недопуштено, зашто во Град Скопје уште од социјалистичките времиња постоеше правен акт што определуваше само две места во градот за паркирање вакви возила, а ниедно од нив не се наоѓаше пред мојата гаража.
Со оглед на тоа што сум лојален граѓанин, а во населбата и инаку гледав полно вакви шлепери, приватни автобуси и слични грдосии паркирани кој каде втасал, а најчесто врз тротоарите (на кои претходно беа уништени тенките градски дрвореди), решив да го информирам за појавава министерот на полицијата (оној мој некогашен миленик и штитеник) и, за таа цел, го посетив дома. Не го затеков, но затоа пак си поразговарав со неговата сопруга (моја некогашна студентка) и патем и кажав за смислата на мојата посета. Не се сомневам дека министерот дознал за мојата посета и за појавата на која сакав да му обрнам внимание. Дотолку повеќе што жена му работи во неговиот ресор.
Ниеден од шлеперите, паркирани по тротоарите на Сингелиќ/Ченто, не исчезна по таа посета, а, за возврат, комшијата фати својата лека кола да ми ја паркира пред гаражата така што при секое влегување и излегување мораше првин да се повика да ја истави, а штом ќе влезев/излезев тој повторно ја паркираше на истото место, иако наоколу има простор за најмалу дваесетина автомобили. Зошто правеше така знаат само Бугарите, кои за оваа појава имаат сопствен израз: “македонски инает”!
Еден ден, поднапиен (да не речам трештен пијан) комшијата, настојувајќи да влезе со шлеперот во дворот на бараката (!), ми ја закачи гаражата и тешко ја оштети (еве веќе трета година по ред како зјае без врати и со извиткан покрив!). Повикавме полиција. Дојдоа. Комшијата го однесоа некаде за да му земат крв: подоцна (од суската пресуда по тој повод) дознав дека имал 2,8 промили алкохол во крвта. (Појаснување за оние што не се разбираат во овие мерки: според чл. 122 точка 17 од Кривичниот законик, ако имате 1,5 промили алкохол во крвта вие сте тешко пијани! Како се вика оној што има 2,8 промили, не би можел да ви кажам. Некои велат: отруен!) Следните две години (веќе тече и третата!) за секое влегување и излегување од гаражата беше потребна полициска асистенција. Мојот некогашен миленик и штитеник ги беше инструирал своите потчинети да постапуваат западноевропски софистицирано: ќе дојдеа и со англиска коректност ќе го замолеа господин Тошке да си ја мрдне колата, господин Тошке ќе си ја мрднеше колата, ние ќе влезевме или ќе излезевме, а тој веднаш ќе ја испречеше на истото место, така што при новото влегување/излегување претставата мораше да се повтори според истото сценарио. Таа иста полиција што знае да ве ребне и со две-три илјади казна ако застанете на недозволено место да си купите весник или цигари, никако не успеваше да сфати дека паркирањето пред нечија гаража е исто така прекршок. А бидејќи не можев да верувам дека се работи за глупост, мораше да биде во прашање инструкција одозгора. Затоа кренав раце и од полицијата и од гаражата. Колата ми стои на улица, а гаражата празна!
Во меѓувреме комшијата (со непознат број промили алкохол во крвта) им го уништи на децата кошот околу кој си играа баскет. Во меѓувреме (чув) бил во затвор зашто некому во Кавадарци му го отсекол носот. Постапката во врска со кривичното дело загрозување на безбедноста на сообраќајот се влечка по нашите судови веќе трета година. На ширинката пред мојата гаража постојано си играат деца, меѓу кои и неговото. Кога мислам на тоа што може да се случи ако налета на нив со своите промили пред очите ми излегува само и единствено неговата жена-инвалид, на која пред многу години еден исто таков асолен шофер и го откинал едното стапало. А полицијата (и под новиот министер) само си гледа сеир и “интервенира”, кога сме принудени да ја викнеме. Комшиите крцкаат со заби и скришно пцујат. За проблемот знаат сите, од сообраќајната полиција (што се одзива на телефон 114-522) па се до кај министерот. Едно време сакав да му пишам на новиот министер, а потем кренав раце од таа помисла.
И нека не ме убедува некој дека нема систем во тоа лудило: сценариово мора да е составено на повисоко ниво, за да знае секој во оваа земја што го чека ако се чепка со власта во вид на опозиција!
Фала Богу што мојот турски јазик е повеќе од скромен, па неговите фалби не можев ни да ги коментирам, а уште помалу да ги побивам. А и инаку немаше смисла тоа да го правам: она што го зборуваше и не беше невистина. Па сепак, јас лично имав (и се уште имам) дебели причини да не бидам согласен со неговото ласкаво мислење за нашата полиција. Не затоа што таа за време на комунизмот ме шпионираше, безочно дрско и неприкриено отворајќи ми ги писмата од странство, прислушкувајќи ми го телефонот, кодошејќи ме за секој критички збор кај тогаш единствената непогрешлива партија итн. итн., туку затоа што денес, во слободна, божем-демократска и ѓоа-правна држава не може (или не сака, сеедно) да ми реши еден неверојатно банален проблем: да може кога сакам да влезам, а кога сакам да излезам од сопствената гаража!
За оние што не знаат ќе напомнам дека полни триесет години живеам во една скопска населба што три пати во овој век си го менуваше името: во турско беше Асанбегово, во (српско-)југословенско Сингелиќ, а во суверена Македонија стана Ченто. Пеки! Немам ништо против Методија Андонов, напротив! Па сепак, се ми се чини дека метрополата Скопје би можела малу подостојно да му се оддолжи на првиот претседател на Собранието на Македонија одошто е именувањето со негово име на една бедна монтажна населба на поранешната владејачка (работничка) класа. Само, да не се оддалечувам од темата!
Од пред едно три години една соседка прибра во својот дом некаковси шофер и така го добив Тошке, вистински бисер од комшија, зашто мојата речиси триесетгодишна гаража, изградена со привремена дозвола и согласност на нејзините одамна покојни родители, беше и се уште е поставена на три метри од нејзиниот влез. По некое време новиот комшија почна пред гаражата да паркира едно чудовиште од шлепер, долго десетина и кусур метри. Знаев дека е тоа недопуштено, зашто во Град Скопје уште од социјалистичките времиња постоеше правен акт што определуваше само две места во градот за паркирање вакви возила, а ниедно од нив не се наоѓаше пред мојата гаража.
Со оглед на тоа што сум лојален граѓанин, а во населбата и инаку гледав полно вакви шлепери, приватни автобуси и слични грдосии паркирани кој каде втасал, а најчесто врз тротоарите (на кои претходно беа уништени тенките градски дрвореди), решив да го информирам за појавава министерот на полицијата (оној мој некогашен миленик и штитеник) и, за таа цел, го посетив дома. Не го затеков, но затоа пак си поразговарав со неговата сопруга (моја некогашна студентка) и патем и кажав за смислата на мојата посета. Не се сомневам дека министерот дознал за мојата посета и за појавата на која сакав да му обрнам внимание. Дотолку повеќе што жена му работи во неговиот ресор.
Ниеден од шлеперите, паркирани по тротоарите на Сингелиќ/Ченто, не исчезна по таа посета, а, за возврат, комшијата фати својата лека кола да ми ја паркира пред гаражата така што при секое влегување и излегување мораше првин да се повика да ја истави, а штом ќе влезев/излезев тој повторно ја паркираше на истото место, иако наоколу има простор за најмалу дваесетина автомобили. Зошто правеше така знаат само Бугарите, кои за оваа појава имаат сопствен израз: “македонски инает”!
Еден ден, поднапиен (да не речам трештен пијан) комшијата, настојувајќи да влезе со шлеперот во дворот на бараката (!), ми ја закачи гаражата и тешко ја оштети (еве веќе трета година по ред како зјае без врати и со извиткан покрив!). Повикавме полиција. Дојдоа. Комшијата го однесоа некаде за да му земат крв: подоцна (од суската пресуда по тој повод) дознав дека имал 2,8 промили алкохол во крвта. (Појаснување за оние што не се разбираат во овие мерки: според чл. 122 точка 17 од Кривичниот законик, ако имате 1,5 промили алкохол во крвта вие сте тешко пијани! Како се вика оној што има 2,8 промили, не би можел да ви кажам. Некои велат: отруен!) Следните две години (веќе тече и третата!) за секое влегување и излегување од гаражата беше потребна полициска асистенција. Мојот некогашен миленик и штитеник ги беше инструирал своите потчинети да постапуваат западноевропски софистицирано: ќе дојдеа и со англиска коректност ќе го замолеа господин Тошке да си ја мрдне колата, господин Тошке ќе си ја мрднеше колата, ние ќе влезевме или ќе излезевме, а тој веднаш ќе ја испречеше на истото место, така што при новото влегување/излегување претставата мораше да се повтори според истото сценарио. Таа иста полиција што знае да ве ребне и со две-три илјади казна ако застанете на недозволено место да си купите весник или цигари, никако не успеваше да сфати дека паркирањето пред нечија гаража е исто така прекршок. А бидејќи не можев да верувам дека се работи за глупост, мораше да биде во прашање инструкција одозгора. Затоа кренав раце и од полицијата и од гаражата. Колата ми стои на улица, а гаражата празна!
Во меѓувреме комшијата (со непознат број промили алкохол во крвта) им го уништи на децата кошот околу кој си играа баскет. Во меѓувреме (чув) бил во затвор зашто некому во Кавадарци му го отсекол носот. Постапката во врска со кривичното дело загрозување на безбедноста на сообраќајот се влечка по нашите судови веќе трета година. На ширинката пред мојата гаража постојано си играат деца, меѓу кои и неговото. Кога мислам на тоа што може да се случи ако налета на нив со своите промили пред очите ми излегува само и единствено неговата жена-инвалид, на која пред многу години еден исто таков асолен шофер и го откинал едното стапало. А полицијата (и под новиот министер) само си гледа сеир и “интервенира”, кога сме принудени да ја викнеме. Комшиите крцкаат со заби и скришно пцујат. За проблемот знаат сите, од сообраќајната полиција (што се одзива на телефон 114-522) па се до кај министерот. Едно време сакав да му пишам на новиот министер, а потем кренав раце од таа помисла.
И нека не ме убедува некој дека нема систем во тоа лудило: сценариово мора да е составено на повисоко ниво, за да знае секој во оваа земја што го чека ако се чепка со власта во вид на опозиција!
МАКЕДОНСКИ ТАБИЕТИ
Се чини, во природата на луѓето е побргу да го забораваат доброто одошто лошото што некој им го сторил. Така, еден од нашите велепочитувани министри, на времето, како младо момче, со моја препорака за прв пат го виде белиот убав свет: го пратив на Семинарот за американски студии во дворецот Леополдскрон, раскошната некогашна летна резиденција на салцбуршките кнезови-надбискупи (што може да се види на банкнотата од 1000 австриски шилинзи). А кога лани ме стрефи (не сосема наивен) мозочен удар, па со недели лежев во одделот за интензивна нега на Нервната клиника, мојот некогашен миленик и штитеник не се сети дури ни по телефон да се распраша за моето јуначко здравје. Беше министер (и тоа од најважните во земјата), а на министри, изгледа, не им личи да се распрашуваат за здравјето на своите поданици. Сакам да имам разбирање за неговата заборавност, но, за чудо, не можам. Го “оправдува” само тоа што така постапија и другите мои колеги, сега министри.
Нејсе, да ги оставиме на страна министрите. Некој рекол дека власта ги расипува луѓето и тоа очигледно не е далеку од вистината. Особено ако се расипливи по природа! Да проговориме за еден поинаков вид луѓе, за оние за кои велиме дека се достојни за почит! Еден таков, Суданец по националност, а муслиман по вера, што на времето дипломираше на Економскиот факултет во Скопје, се одзва на нашата покана за свадбата на мојот првороден син и по тој повод долета, што би рекле, дури од крајот на светот, од Обединетите Арапски Емирати! Тогаш од него чув (за мене) чудна приказна за македонските табиети!
Како пријател на оваа земја (во која помина десет од најубавите години на својот живот) сакал да помогне да се отвори некаква “линија” за стопанска соработка на Македонија со богатите и пребогати Емирати. Разговарал со повеќе важни луѓе од една позната скопска фирма во која работел некое време по дипломирањето. За негово големо чудо, во фирмата на пропаѓање сите биле за, но зделка никако да направат. Најпосле, еден од поважните босови го зел на страна и му рекол: вака и вака, ти, братко, ќе ме поканиш мене таму во Емиратите, па да седнеме на мира и да видиме што може да се стори. Така и сторил мојот пријател: напишал покана, човекот седнал во авион, та одлетал во Арабија. Таму го пречекале како што дал Господ, го одвезле во престолнината, го сместиле во богата господска вила, го хранеле, го поеле и притоа, како што бидува, разговарале и за бизнис. Што здоговориле, не знам, само знам дека сопскиот директор една недела подоцна побарал од мојот пријател седмодневна сметка за престој во хотелот Шератон, во кој, инаку, воопшто не припарил. И ја добил. Оставам сами да се досетите што сторил со неа во Скопје...
За малу да заборавам: фирмата е веќе пропадната или е - да не излажам не сакајќи - пред затворање. Што (од раскажаново) не е ни чудо! На оваа епизода се сетив кога еден ден се обидов и самиот (пусти будала!) да í помагам на Македонија!
Имам еден внук по женина линија, што пред десетина години остана сирак без двата родители, па, како таков (башка одличен ученик) доби државна стипендија за Народна Република Кина. Појде и за рекордно време дипломираше на Пекиншкиот универзитет, оддел за кинески јазик и литература. Таму ретко кој знаеше за тоа како студира момчево, но сите го забележуваа како одличен играч на дипломатските тениски турнири. По природата на работите во социјализмот, на тениските терени резервирани за дипломатската и номенклатурна елита се запознал и фатил да се дружи со млади луѓе како него, што пет-шест години подоцна втасале високо на врвот од кинеската партиско-стопанска хиерархија.
Елем, нашиот внук (кој, патем речено, и се ожени во Пекинг, а денес има и убаво синче со македонско име, а кинеска фаца) едно време работеше како преведувач за кинески јазик во Извршниот Совет на Македонија, односно во Сојузниот извршен совет.Кога нí се растури заедничката татковина, виделе - не виделе, та одлетале во бел свет. Првин во Хонг Конг, кај роднините на жена му, потем во Пекинг, каде што наскоро основал просперитетна канадско-кинеска трговска компанија. Прво што помислив беше: а зошто не македонско-кинеска, по ѓаволите. Со неговите познанства во врвовите на кинескиот естаблишмент тоа секако би била барем исто толку добра и просперитетна фирма од полза за Македонија што се дави во стопански проблеми.
Нејсе, да ги оставиме на страна министрите. Некој рекол дека власта ги расипува луѓето и тоа очигледно не е далеку од вистината. Особено ако се расипливи по природа! Да проговориме за еден поинаков вид луѓе, за оние за кои велиме дека се достојни за почит! Еден таков, Суданец по националност, а муслиман по вера, што на времето дипломираше на Економскиот факултет во Скопје, се одзва на нашата покана за свадбата на мојот првороден син и по тој повод долета, што би рекле, дури од крајот на светот, од Обединетите Арапски Емирати! Тогаш од него чув (за мене) чудна приказна за македонските табиети!
Како пријател на оваа земја (во која помина десет од најубавите години на својот живот) сакал да помогне да се отвори некаква “линија” за стопанска соработка на Македонија со богатите и пребогати Емирати. Разговарал со повеќе важни луѓе од една позната скопска фирма во која работел некое време по дипломирањето. За негово големо чудо, во фирмата на пропаѓање сите биле за, но зделка никако да направат. Најпосле, еден од поважните босови го зел на страна и му рекол: вака и вака, ти, братко, ќе ме поканиш мене таму во Емиратите, па да седнеме на мира и да видиме што може да се стори. Така и сторил мојот пријател: напишал покана, човекот седнал во авион, та одлетал во Арабија. Таму го пречекале како што дал Господ, го одвезле во престолнината, го сместиле во богата господска вила, го хранеле, го поеле и притоа, како што бидува, разговарале и за бизнис. Што здоговориле, не знам, само знам дека сопскиот директор една недела подоцна побарал од мојот пријател седмодневна сметка за престој во хотелот Шератон, во кој, инаку, воопшто не припарил. И ја добил. Оставам сами да се досетите што сторил со неа во Скопје...
За малу да заборавам: фирмата е веќе пропадната или е - да не излажам не сакајќи - пред затворање. Што (од раскажаново) не е ни чудо! На оваа епизода се сетив кога еден ден се обидов и самиот (пусти будала!) да í помагам на Македонија!
Имам еден внук по женина линија, што пред десетина години остана сирак без двата родители, па, како таков (башка одличен ученик) доби државна стипендија за Народна Република Кина. Појде и за рекордно време дипломираше на Пекиншкиот универзитет, оддел за кинески јазик и литература. Таму ретко кој знаеше за тоа како студира момчево, но сите го забележуваа како одличен играч на дипломатските тениски турнири. По природата на работите во социјализмот, на тениските терени резервирани за дипломатската и номенклатурна елита се запознал и фатил да се дружи со млади луѓе како него, што пет-шест години подоцна втасале високо на врвот од кинеската партиско-стопанска хиерархија.
Елем, нашиот внук (кој, патем речено, и се ожени во Пекинг, а денес има и убаво синче со македонско име, а кинеска фаца) едно време работеше како преведувач за кинески јазик во Извршниот Совет на Македонија, односно во Сојузниот извршен совет.Кога нí се растури заедничката татковина, виделе - не виделе, та одлетале во бел свет. Првин во Хонг Конг, кај роднините на жена му, потем во Пекинг, каде што наскоро основал просперитетна канадско-кинеска трговска компанија. Прво што помислив беше: а зошто не македонско-кинеска, по ѓаволите. Со неговите познанства во врвовите на кинескиот естаблишмент тоа секако би била барем исто толку добра и просперитетна фирма од полза за Македонија што се дави во стопански проблеми.
ПРАВНА ДРЖАВА НА БАЛКАНСКИ НАЧИН
Во највисокиот закон на оваа земја пишува црно на бело дека една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија е и владеењето на правото. Кога пред десетина години во еден текст се бев заложил за правна држава (што е исто со владеење на правото) во нашата некогашна заедничка татковина, двете Претседателства (се сеќава ли некој на нив?) дадоа заедничка изјава во која тоа и слични барања ги означија како контрареволуција. Деновиве, сосема случајно, дознав како се остварува мојот дамнешен идеал во оваа земја, нешто што би го нарекол правна држава на балкански начин.
Едно младо момче (електро-инженер, што во жална Македонија се занимава со производство ... ајде да не откривам многу, зашто луѓето се уплашенидека и ова може да им наштети) ми се обрати за совет: нивната фирма е претпријатие за професионално оспособување и вработување на инвалиди и, како таква, е ослободена од данок на добивка. Има закон, има решение. Арно ама, и државата Македонија има потреба од пари. А парите ги имаат приватниците, а тие, како што е познато, се заколнати непријатели на социјал-демократијата (читај: социјализмот) на младинците од С(К)М. И така, вели приказната, Бранко му рекол на Бошко: државната каса е празна, а Бошко (не знам кој е тој, а, искрено зборувајќи, не ме ни интересира) веднаш се фрлил во акција и остварил завидни резултати наплатувајќи данок од оние што тоа го одбегнуваат. Меѓу жртвите од неговата рација се нашла и фирмата на младиот инженер. Нема врска што се на списокот на фирми ослободени од данок на подрачјето на град Скопје, решение си е решение, плати па жали се! Ако си во право, ќе ти ги вратиме парите!
Проблемот ми изгледаше банално едноставен, но, со оглед на тоа што законот во Македонија не им дозволува на универзитетските даскали да даваат правна помош, му се јавив на едно друго момче (адвокат и мој некогашен студент) и му го раскажав по телефон случајот молејќи го да и помогне професионално на фирмата на младиот инженер.
Излезе дека проблемот (како појава) му е познат и нему. Веќе имал такви предмети. Вели: нека дојдат утре кај мене во канцеларија, па ќе најдеме некое чаре. Зошто чаре, велам јас, та нели има закон, а по законот тие што даваат работа на инвалиди се ослободени од данок. Момчето длабоко воздивна чудејќи се на мојата неукост и наивност, а потоа искрено ми рече:
- Слушајте професоре! Тие луѓе ќе мора под итно да си регистрираат нова фирма, со иста дејност, зашто ако решението биде потврдено во втора инстанција (а ќе биде, зашто за тоа бил надлежен оној Бошко што го спомнавме погоре), младинците од С(К)М, како што велите вие, веднаш ќе им ја блокираат сметката и тие парите ќе мора да ги платат. Потоа ние ќе поведеме управен спор, што ќе трае едно година и пол и, како и многу пати досега, ќе го добиеме. Тогаш управата за јавни прифоди на Скопје кога ќе има пари навистина ќе им го врати неосновано платеното, но без какви и да е камати за нивните пари што во меѓувреме ги вртела и оплодувала. Затоа велам: нека дојдат да побараме чаре.
Тогаш ми текна дека го познавам новиот министер за финансии (неодамна се сретнавме на промоцијата на една книга и срдечно си поприкажавме. Не е како неговиот претходник, што сите пријатели кои не останаа во неговата партија ги запиша за свои лични душмани. Мене, изгледа, посебно!). Би можел да му се јавам и да го запознам со појавата. Не му барам протекција, туку му укажувам на појава, за која, да го прашаат јавно на МРТВ-ата, секако ќе рече дека не му била позната. А можеби и навистина не му е!
Моите посетители се насмејаа. Па, професоре, ние имаме една сестринска фирма (многу поголема од нашата), што го имаше истиот проблем и требаше да плати стотина илјади дојчмарки данок. Му се јавиле на министерот и тој на едно книжуле (своерачно) му пратил абер на Бошко да не го задева човекот, зашто неговата фирма била ослободена од данок. И Бошко, се разбира, не го задева(л). А кога ние се повикавме на тој случај, некој во управата за приходи се насмеа и, кревајќи ги рамениците, ни рече дека покрај сувото горело и сировото. И ден-денес не знаеме што сакаше со тоа да каже.
Останав со прстот в уста (како што велеше еден неоромантичарски пратеник од првото слободно избрано Собрание на Македонија). Навистина чудни се патиштата на правната држава на брдовитиот Балкан. Се прашувам само што си го трошам времето јас учејќи ги студентите на европски принципи на правната држава.
Едно младо момче (електро-инженер, што во жална Македонија се занимава со производство ... ајде да не откривам многу, зашто луѓето се уплашенидека и ова може да им наштети) ми се обрати за совет: нивната фирма е претпријатие за професионално оспособување и вработување на инвалиди и, како таква, е ослободена од данок на добивка. Има закон, има решение. Арно ама, и државата Македонија има потреба од пари. А парите ги имаат приватниците, а тие, како што е познато, се заколнати непријатели на социјал-демократијата (читај: социјализмот) на младинците од С(К)М. И така, вели приказната, Бранко му рекол на Бошко: државната каса е празна, а Бошко (не знам кој е тој, а, искрено зборувајќи, не ме ни интересира) веднаш се фрлил во акција и остварил завидни резултати наплатувајќи данок од оние што тоа го одбегнуваат. Меѓу жртвите од неговата рација се нашла и фирмата на младиот инженер. Нема врска што се на списокот на фирми ослободени од данок на подрачјето на град Скопје, решение си е решение, плати па жали се! Ако си во право, ќе ти ги вратиме парите!
Проблемот ми изгледаше банално едноставен, но, со оглед на тоа што законот во Македонија не им дозволува на универзитетските даскали да даваат правна помош, му се јавив на едно друго момче (адвокат и мој некогашен студент) и му го раскажав по телефон случајот молејќи го да и помогне професионално на фирмата на младиот инженер.
Излезе дека проблемот (како појава) му е познат и нему. Веќе имал такви предмети. Вели: нека дојдат утре кај мене во канцеларија, па ќе најдеме некое чаре. Зошто чаре, велам јас, та нели има закон, а по законот тие што даваат работа на инвалиди се ослободени од данок. Момчето длабоко воздивна чудејќи се на мојата неукост и наивност, а потоа искрено ми рече:
- Слушајте професоре! Тие луѓе ќе мора под итно да си регистрираат нова фирма, со иста дејност, зашто ако решението биде потврдено во втора инстанција (а ќе биде, зашто за тоа бил надлежен оној Бошко што го спомнавме погоре), младинците од С(К)М, како што велите вие, веднаш ќе им ја блокираат сметката и тие парите ќе мора да ги платат. Потоа ние ќе поведеме управен спор, што ќе трае едно година и пол и, како и многу пати досега, ќе го добиеме. Тогаш управата за јавни прифоди на Скопје кога ќе има пари навистина ќе им го врати неосновано платеното, но без какви и да е камати за нивните пари што во меѓувреме ги вртела и оплодувала. Затоа велам: нека дојдат да побараме чаре.
Тогаш ми текна дека го познавам новиот министер за финансии (неодамна се сретнавме на промоцијата на една книга и срдечно си поприкажавме. Не е како неговиот претходник, што сите пријатели кои не останаа во неговата партија ги запиша за свои лични душмани. Мене, изгледа, посебно!). Би можел да му се јавам и да го запознам со појавата. Не му барам протекција, туку му укажувам на појава, за која, да го прашаат јавно на МРТВ-ата, секако ќе рече дека не му била позната. А можеби и навистина не му е!
Моите посетители се насмејаа. Па, професоре, ние имаме една сестринска фирма (многу поголема од нашата), што го имаше истиот проблем и требаше да плати стотина илјади дојчмарки данок. Му се јавиле на министерот и тој на едно книжуле (своерачно) му пратил абер на Бошко да не го задева човекот, зашто неговата фирма била ослободена од данок. И Бошко, се разбира, не го задева(л). А кога ние се повикавме на тој случај, некој во управата за приходи се насмеа и, кревајќи ги рамениците, ни рече дека покрај сувото горело и сировото. И ден-денес не знаеме што сакаше со тоа да каже.
Останав со прстот в уста (како што велеше еден неоромантичарски пратеник од првото слободно избрано Собрание на Македонија). Навистина чудни се патиштата на правната држава на брдовитиот Балкан. Се прашувам само што си го трошам времето јас учејќи ги студентите на европски принципи на правната држава.
Subscribe to:
Posts (Atom)