ВИРУС

Мојот пријател др Тома Чакулев, од поодамна на гости во САД, пред некое време ми испрати е-маил во кој ме поттикнува во колумнава да напишам нешто поконкретно на тема “правна држава”. Иако лично не сметам дека колумните се погодни трибини за краток курс по правна филозофија, трагичните промашувања на власта во Арачиново ме потсетија на неговиот апел!
Еднаш имав чест на моите залагања за правна држава во СФРЈ, мошне презрително (без воопшто да ми го спомне името), да одговори еден од тогашните први полицајци, сега веќе покојниот Стане Доланц. Се случи тоа кога еден војник на Партијата (денес генерал на капитализмот!) го донесе во Скопје за да го промовира во почесен професор на Факултетот за безбедност. Елем, во едно интервју туку човеков истресе од ракав дека тоа барање било тропање на отворена врата: имаме закони, судови, полиција и затвори, што ќе рече: готова правна држава! За жал, и ден-денес многумина вака си ја претставуваат правната држава. Според оваа логика, Сталиновиот СССР и Хитлерова Германија би биле правна држава par excellence. Вицот е во тоа што во една правна држава заедничкиот живот на луѓето се одвива во сообразност со правото, а не според каприците на тековните носители на власта. (Англосаксонскиот еквивалент за “правна држава” - Rule of Law - може да послужи и како дефиниција на овој поим: тоа е “владеење на правото”). Носителите на власта се менуваат, а тоа сепак не се одразува посуштествено врз одвивањето на животот.
Се сеќавате ли на духовитата англиска серија “Да, министре”? Таму, министрите се менуваа, но шефот на администрацијата, сер Џефри со своите службеници, остануваше секогаш ист. Во Англија не може да се случи судбината на висок службеник во владината администрација да зависи од волјата на моментниот министер (како што, да речеме, екс-министерот за култура ја испрати на биро за трудот госпоѓа Олгица Трајковска, неговиот помошник, иако само некој месец пред тоа ми беше рекол дека таа е вистински “оган”: најдоброто што го наследил во ресорот). Кај нас промените за кои гласаше народот главно се огледаат во замена на затечените службеници со проверени ВМРО-овци. Она што во правните држави (за разлика од нас!) постојано виси на конец не е службеникот, туку судбината на носителите на јавните функции (премиерите, министрите, партиските челници). Тие, преку оставки, а не ретко и судски, одговараат за сите тешки промашувања до кои дошло под нивното владеење. Ќе потсетам на некои антологиски примери за ваква одговорност!
На времето, еден од најголемите државници на СР Германија и добитник на Нобеловата награда за мир, социјалдемократот Вили Брант си поднесе оставка само затоа што беше откриено дека неговиот личен секретар бил шпион на тогашната Државна безбедност на ДДР. Ама шпиони имало и ќе има секогаш, човеков никако не може да биде виновен што таков еден му се пикнал во кабинетот. Не помага! Чувството дека е лично одговорен за изборот на секретарот му наложи на популарниот Вили да се повлече. И - достоен за почит - тој се повлече. Мала паралела: може ли некој да замисли г. Љупчо Георгиевски да поднесе оставка како човек лично одговорен за именувањето на некои министри кои самите открија дека се во служба на “болгарската кауза” во Македонија? Тешко!
Пред некое време, во Белгија избега од затвор еден осуден педофил. На слобода остана сѐ на сѐ два часа, колку што ѝ требаше на полицијата да го фати. И мислите дека министерот за внатрешни работи доби пофалби за ефикасниот лов на бегалецот? Не, тој и министерот за правда мораа да си поднесат оставки! Кај нас (колку да се види каде сме), пред некое време, од затворот во Идризово не избега, туку (по грешка?!) беше пуштен еден убиец, што никогаш не го пронајдоа и не го вратија во затворот. Мислите дека на тогашниот министер за правда, др Владо Камбовски, му падна макар и на крај памет да си поднесе оставка? Ајде, ви се молам! Таква работа може да побара само некој циркузант од Лигата за демократија.
Пред некој ден загинаа тројца чувари на редот (двајца од нив мои студенти). Македонската полиција веднаш се пофали со белгиски успех: лиши од слобода осум жители на Арачиново, нежно ги држеше 24 часа (на една приватна телевизија имав прилика да ги видам нивните скршени глави и подуени очи како последици од таа нежност), а потоа ги пушти како ништо да не се случило. Грешка! Дали некој може да си замисли госпоѓа Доста Димовска барем да понуди оставка поради загубата на трите млади животи и премлатувањето на недолжните граѓани. Ајде, ви се молам! Таа не е министер од редовите на Лигата за демократија!
Некој ќе рече дека претерувам: каков грев има госпоѓа Димовска, кога таа е на чело на МВР од пред две недели! Е, па, одговорноста на министерот во една правна држава е начело без исклучок. Да ги потсетам оние што подзаборавиле (односно да им кажам на оние што тоа не го забележале): пред некоја година имаше тешка железничка несреќа во Јапонија. Министерот за сообраќај веднаш поднесе оставка. И никој ни таму ни надвор не рече: “Ама чекајте луѓе, каква вина има тој човек кога на функцијата дојде пред неполни два дена!” Не, такви прашања во една правна држава не се поставуваат.Такви прашања може да се чујат само во Балкан бавча! А ако некој се обиде да потсети дека нашиот устав си поставил за цел Македонија да се изградува како правна држава, секако ќе се најде не еден што ќе му рече дека хартијата (на Балканот!) трпи сѐ.
И после, нашите правдољубиви новинари ќе офкаат и ќе лелекаат зошто Европа не нѐ награди за кооперативноста на Косово ставајќи нѐ на списокот на кандидати за Европската Унија? Барем јас, не еднаш сум кажал на ова место што мислам за моралноста на Европа спрема Македонија, па верувам дека никој не ќе може да каже дека сега ја вртам политиката ако кажам: не се улави да нѐ стават! Вакви какви што сме, со власт со толку ниски стандарди за правна држава, ние сме вирус на убиствена болест. Не се луди белки обмислено да се заразат.
А вирус сме и по нешто друго! Чувте ли оној пат што рече PDSh-овскиот претседателски кандидат: прикаската за Голема Албанија била глупост, на неговите соплеменици тоа им било малу, ним им била потребна Обединета Европа! Каква искреност! Голема Албанија е залаче за најдоходовниот од сите бизниси - трговијата со дрога (а неа главно ја водат неговите соплеменици!)! На тој бизнис му треба голем пазар - пребогатата Европа! Затоа, во Европа ќе влеземе малу морген! Она што со ваква држава може да се очекува е само гетото наречено “Западен Балкан” или, со жаргонот на медицинарите - долгогодишен карантин! Забележувате, нели, дека (ако се изземе Хрватска) заеднички именител за сите други земји членки на оваа регионална убавина е бројното вирусоносно население сочинето од обесправени “робови и граѓани од втор ред”, а најуспешни нарко-дилери.

Ѓорѓи Марјановиќ