Пред три-четири недели еден наш новинар ме замоли писмено да одговорам на неколку прашања за тоа дали Македонија имала правна основа за развој на т.н. цивилно општество и каква е евентуално таа основа? Прашањата ми ги донесоа на факултет и јас во текот на идните два дена одговорив на нив. Што се случило во меѓувреме, не знам. Знам само дека момчето не се појави да си ги побара одговорите, а јас не сакав да го барам или да му ги испраќам по пошта. Ми се чини дека некои од тие одговори може да го интересираат читателот.
Без оглед на сите можни недоумици, што главно произлегуваат од дефиницијата на поимот “граѓанско или цивилно општество” (societas civilis), Република Македонија, според замислата на творците на нејзиниот устав, има правна основа да се изградува според граѓанскиот концепт. Тука е пред сé, прокламираната еднаквост на луѓето пред законот. Потем, во оваа земја, без оглед на сé, мора да се толерира (и се толерира) поинаквото мислење како придобивка на цивилизацијата. Кај нас, да речеме, веќе нема ни трага од фамозниот “вербален деликт”. Македонија ја прележа и болеста наречена “идеологија”: таа е колку лаичка (секуларна), толку и дезидеологизирана земја. Власта се формира преку избори и може преку нив да биде санкционирана од страна на граѓаните, ако не ги задоволува нивните очекувања.
Ова се вообичаени правни основи за развој на цивилното општество. Друга работа е дали Македонија и de facto во секој поглед се изградува како цивилно општество и како правна држава. Не е доволно војничкиот еднопартиски комунизам да се замени со партиски плурализам, а државната/општествената сопственост со приватна, па веднаш да се добие цивилно општество. Војниците, уште долго по демобилизирањето, во мислите живеат во касарните. Така е и со повеќето “војници на Партијата”, како што се викаа самите себеси оние најревносните, кои до вчера беа божем-комунисти, а денес се сé и сешто: од социјалдемократи, либерали до најцрни национал-социјалисти.
Може, меѓутоа, да се тврди дека корените на граѓанскиот концепт кај нас се мошне кревки. Ова станува очигледно врз еден едноставен пример: на македонската политичка сцена најмалу успех имаа токму автентичните застапници на овој концепт: Лигата за демократија, да речеме. Оваа партија прва (кај нас!) се заложи за структурните предуслови на граѓанското општество: поделба на власта и заемна контрола на одделните нејзини сегменти, рамнотежа на моќта (Англосаксонците би рекле “check and balancies”), слободен пазар, еднаквост на сите пред законот итн. итн.
Идеиве им беа прифатливи на многу луѓе во земјата. Многумина ги фалеа, но (како во изреката “Фали го селото, живеј в град”) малу кој гласаше за неа, а буквално никому и не му падна на памет финансиски да ја помогне или да ги афирмира нејзините ставови во медиумите (како особено значајни лостови на цивилното општество).
Напротив, иако малубројна (според еден опскурен автор од органот на ССРНМ: “еден пајтон луѓе”), Лигата за демократија и нејзините луѓе секогаш беа дочекувани на нож од страна на правоверните бранители на стариот поредок (што во секој случај е симптоматична постапка: чуму толкава врева заради еден пајтон луѓе?!). Така, на некој начин информирањето за идеите на цивилното општество (и за нивниот застапник од пајтонот) како да станува критериум за оценка на вистинската позиција на еден медиум, без оглед на тоа што самиот тврди за себе.
Од друга страна, некои од писанијата против Лигата за демократија и нејзините луѓе на страниците на органот на ССРНМ ќе останат како сведоштво за приземноста на духот на оние што денес го создаваат јавното мислење, а за студентите по новинарство како поука како не смее да се пишува во сериозен информатор.
Кога сме веќе кај медиумите, си земам слобода да укажам на една симптоматична подробност! Д-р Васил Тупурковски, како што е познато, сé уште не направил партија. Засега само ја најавува, со тоа што на програмата ќе треба да се чека уште долго. Ако добро разбрав, таа ќе биде објавена на два месеци пред изборите (!?). Фактот дека Демократската алтернатива нема “политичка легитимација” (попис на идеи за кои луѓето би се определувале), воопшто не пречела тие, според зборовите на идниот претседател, (на невидено!) масовно да í пристапуваат. Нејсе!
Кога, пред некое време, д-р Тупурковски се појави на една приватна телевизија во Битола, органот на ССРНМ му посвети една четвртина од својата огромна страница. Од тоа писание дознавме, меѓу другото, дека Циле им понудил соработка на “сите партии во Македонија” (!?). Колку ова е точно, не знам, но знам дека мириса на желба за обнова на некогашниот Народен фронт (од кој подоцна настана ССРНМ). Не е нормално една нормална партија да биде готова да соработува со секого (и против оние што јавно носат карти на “Голема Албанија”?). Јасно е, меѓутоа, дека силите што сонуваат за старите добри времиња поитаа да му спрострат црвен тепих на наследникот на Претседателот.
Истата недела г. Александар Тортевски, имаше исто толку долго интервју на една друга битолска приватна телевизија, а споменатиот орган го удостои со една полуреченица колклу да им каже на своите класно свесни читатели дека неговото “присуство на битолската политичка сцена било, всушност, јавна поддршка на кандидатурата на ВМРО-ДПМНЕ”.
Па и беше! Тоа не го кријат ни Лигата за демократија, ниту пак нејзиниот лидер: тие не само што немаат намера да го повампируваат благопочинатиот ССРНМ, туку, напротив, програмски се определени да ја помогнат единствената автентична македонска опозициона партија за да може еден ден, меѓу другото, да се преиспита и законитоста на сегашниве приватизации (па и таа на органот на ССРНМ).
И покрај сите суштествени разлики помеѓу Лигата за демократија и ВМРО-ДПМНЕ, двете партии се целосно согласни во потребата конечно да се изврши демократски преврат во Македонија. Тоа може да го стори голема партија, а Лигата само да помогне во тоа. (Се надевам дека Претседателот на републиката нема пак да ме вика на разговор и да ме убедува дека со ова Лигата за демократија многу ќе загубела од својот рејтинг.)
Не треба многу памет за да се сфати дека прикажаното информирање е далеку од непристрасно, независно, високопрофесионално новинарство (имам впечаток дека во тој поглед работите стојат уште полошо одошто во времето на едноумието. Тогаш барем soysuz-креатурите не смееја јавно да ждригаат!).
А пропос, кога веќе ги спомнав алузиите на органот на ССРНМ на сметка на Лигата за демократија, ред е да ги споменам (како илустрација за еден одамна познат метод на лични дисквалификации) и тие на сметка на нејзиниот лидер: “новопечен колумнист и талентиран адвокат, кому што игрите на среќа му биле омилена тема”. Последново, мора да признам, ми е сосема нејасно! Настрана фактот дека тие квалификативи очигледно немаат врска ни со неговата партија ниту пак со нејзината програма!
Г. Тортевски пишува и во ДНЕВНИК и не ретко знае духовито да погоди во нерв. Од друга страна, тој не се слика во друштво на водители на игри за среќа, што му ја разгалуваат душата на македонскиот народ со “ЏОКЕР вреден милион денари”, ниту пак станот за одмор во Пештани го добил на БИНГО. Просто, си го купил на најстаромоден начин! Да се шири таму на туѓо, веројатно би им бил симпатичен...
Ѓорѓи Марјановиќ
No comments:
Post a Comment