НА БУДАЛИТЕ ОТПОСЛЕ ИМ ТЕКНУВА

Таму некаде на почетоците од плурализмот, по наговор од моите партиски пријатели (кои очигледно го преценуваа моето влијание во политичките кругови), разговарав со тогашниот претседател на владејачкиот СКМ-ПДП за изборниот модел. Став на Лигата за демократија беше дека на преминот од еднопартиски кон повеќепартиски систем на Македонија повеќе би ѝ одговарал пропорционалниот одошто мнозинскиот систем. Ставот се темелеше врз неколку ноторни поставки на политологијата: прво, мнозинскиот систем им користи пред сѐ на партиите со изградена организациона структура (а таква во она време имаше само владејачкиот СКМ-ПДП), второ, тој е добар за земји со повеќе или помалу довршена социјална стратификација (а Македонија немаше ништо слично) и трето, тоа е систем што дава добри резултати во големите земји (а Македонија е еден пајтон луѓе).
Војувајќи за пропорционалниот систем Лигата за демократија мислеше само на Македонија и на нејзиниот интерес: партиите беа во фаза на формирање, а изборите требаше да ги “пресликаат” новите групирања. За чудо, од она што во тој разговор го рече другата страна можеше да се добие впечаток дека неа ја интересира само и единствено сопствениот партиски интерес: “Професоре”, ми беше речено со призвук на досада во исказот, “нас изборниот модел не не' интересира: мнозински или пропорционален, ние ќе победиме зашто имаме најдобра програма!”
Со тоа главно и заврши разговорот околу изборниот модел. Моите партиски пријатели не беа задоволни поради наводното мое “мирење со судбината” и настојуваа да побарам уште еден разговор на таа тема. Одбив кратко и јасно (и, се чини, мошне убедливо): “Сѐ што правеше досега владејачката партија, го правеше на своја штета! Ќе биде чудо изборниот модел да го направи во своја корист! Ќе ги пуштиме да си ја скршат главата.”
И навистина си ја скршија! Тоа е денес дел од политичката историја на современа Македонија, што секој политички писмен човек ја познава: партијата со најдобрата програма доби сѐ на сѐ 27 пратенички места, а некаквиси таму политички новаци, во моментот кога (неуки во парламентарната изборна математика) сакаа дури да ги напуштат изборите, одненадеж беа прогласени за победници. Да го беше прифатил ставот на Лигата за демократија, тогашниот СКМ-ПДП, според гласовите добиени во првиот круг, ќе имаше апсолутно мнозинство во парламен¬тот и ќе можеше да формира сопствена влада без да зависи од каква и да е коалиција. Но, се стори!
Уште потешко од партијата со најдобра програма беше казнет нејзиниот лидер: стариот, веќе речиси подзаборавен џентлмен (“некогашен комунист”, како што редовно го нарекуваат во “Frankfurter Allgemeine Zeitung”), што тој го донесе од Белград, стана шеф на државата, а брадестиот политички чирак на мојот соговорник стана прв човек на СДСМ (некогашниот СКМ-ПДП)!
Сега веќе бившиот лидер на бившиот СКМ (за кој, поради неговите заложби за Македонија, и натаму ме врзуваат човечки симпатии) во меѓувреме оформи своја партија што, се разбира, пак имаше најдобра програма. Едно време (раководена пак од интересот на Македонија да има пристојна опозиција) Лигата за демократија реши да го поддржи неговите политички усилби и “несебично” (ова е негов израз) се втопи во новосоздадената Демократска партија.
За оние што тоа не го знаат ќе речам дека Лигата за демократија, всушност, и беше однована за да биде “Демократска партија”, само што во тоа време, на 21 ноември 1989 година, важечкиот закон не допушташе ни изречно ни молкум политички партии, па ние на новоформираната организација (за да не се сетат Власите) и ставивме име “Лига за демократија”. Нејзиното јадро што влезе и во раководството, и остана лојално на Демократска партија се до нејзината фузија со т.н. либерали, друштво што не го сакавме (и не го сакаме).
Сега, пред третите по ред повеќепартиски избори, пак е на дневен ред прашањето за изборниот модел. Македонските либерални демократи (што и сега, се разбира, имаат најдобра партиска програма) се за пропорционалниот систем. Само, сега е малу доцна за него. Сега се тие божем-опозиција и никој не ги сфаќа сериозно нивните барања. Сега се власт јуношите од СДСМ, а тие (иако и самите на залез), изнаоѓаат илјада и една причина да не го прифатат чистиот пропорционален модел со кој, според мојата скромна проценка, уште долго би биле најзначајната политичка сила во парламентот. Но, на ова поднебје никој очигледно не е способен да изведе какви-такви заклучоци од минатото.
Едно нешто, меѓутоа, квази-социјалдемократите би морале да знаат: откако старата “вавилонска блудница” (како што една македонска песна, настаната по Илинден 1903, ја нарекува Европа) го доби она што и требаше, а тоа е партија со двотретинско мнозинство што ѓе го задоволи барањето на Елините, Македонија да си го смени знамето (кога веќе не може да се натера да го жртвува името), па затоа “не го виде” безочниот фалсификат на изборите '94, на изборите '98 веќе го нема тој мотив, па (со Божја помош!) нема да бидат можни ни изборните чудеса од оломлани!
Така, конечно и во Македонија ќе може да има колку-толку фер избори, а на нив не е особено веројатно да победат луѓето што дури и не се трудат да го сокријат пред светот својот валкан веш! Став на Лигата за демократија по однос на изборниот пакет-закони (ако тоа некого воопшто го интересира) е неизменет: таа беше и останува за чистиот пропорционален модел. А јуношите од владејачкиот СДСМ - нека си кршат глава!
Еден ден (како и на нивните претходници од СКМ-ПДП) ќе им текне дека згрешиле, само тогаш ќе биде доцна. На будалите отпосле им текнува!

Ѓорѓи МАРЈАНОВИЌ