ПРАВНА ДРЖАВА НА БАЛКАНСКИ НАЧИН

Во највисокиот закон на оваа земја пишува црно на бело дека една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија е и владеењето на правото. Кога пред десетина години во еден текст се бев заложил за правна држава (што е исто со владеење на правото) во нашата некогашна заедничка татковина, двете Претседателства (се сеќава ли некој на нив?) дадоа заедничка изјава во која тоа и слични барања ги означија како контрареволуција. Деновиве, сосема случајно, дознав како се остварува мојот дамнешен идеал во оваа земја, нешто што би го нарекол правна држава на балкански начин.
Едно младо момче (електро-инженер, што во жална Македонија се занимава со производство ... ајде да не откривам многу, зашто луѓето се уплашенидека и ова може да им наштети) ми се обрати за совет: нивната фирма е претпријатие за професионално оспособување и вработување на инвалиди и, како таква, е ослободена од данок на добивка. Има закон, има решение. Арно ама, и државата Македонија има потреба од пари. А парите ги имаат приватниците, а тие, како што е познато, се заколнати непријатели на социјал-демократијата (читај: социјализмот) на младинците од С(К)М. И така, вели приказната, Бранко му рекол на Бошко: државната каса е празна, а Бошко (не знам кој е тој, а, искрено зборувајќи, не ме ни интересира) веднаш се фрлил во акција и остварил завидни резултати наплатувајќи данок од оние што тоа го одбегнуваат. Меѓу жртвите од неговата рација се нашла и фирмата на младиот инженер. Нема врска што се на списокот на фирми ослободени од данок на подрачјето на град Скопје, решение си е решение, плати па жали се! Ако си во право, ќе ти ги вратиме парите!
Проблемот ми изгледаше банално едноставен, но, со оглед на тоа што законот во Македонија не им дозволува на универзитетските даскали да даваат правна помош, му се јавив на едно друго момче (адвокат и мој некогашен студент) и му го раскажав по телефон случајот молејќи го да и помогне професионално на фирмата на младиот инженер.
Излезе дека проблемот (како појава) му е познат и нему. Веќе имал такви предмети. Вели: нека дојдат утре кај мене во канцеларија, па ќе најдеме некое чаре. Зошто чаре, велам јас, та нели има закон, а по законот тие што даваат работа на инвалиди се ослободени од данок. Момчето длабоко воздивна чудејќи се на мојата неукост и наивност, а потоа искрено ми рече:
- Слушајте професоре! Тие луѓе ќе мора под итно да си регистрираат нова фирма, со иста дејност, зашто ако решението биде потврдено во втора инстанција (а ќе биде, зашто за тоа бил надлежен оној Бошко што го спомнавме погоре), младинците од С(К)М, како што велите вие, веднаш ќе им ја блокираат сметката и тие парите ќе мора да ги платат. Потоа ние ќе поведеме управен спор, што ќе трае едно година и пол и, како и многу пати досега, ќе го добиеме. Тогаш управата за јавни прифоди на Скопје кога ќе има пари навистина ќе им го врати неосновано платеното, но без какви и да е камати за нивните пари што во меѓувреме ги вртела и оплодувала. Затоа велам: нека дојдат да побараме чаре.
Тогаш ми текна дека го познавам новиот министер за финансии (неодамна се сретнавме на промоцијата на една книга и срдечно си поприкажавме. Не е како неговиот претходник, што сите пријатели кои не останаа во неговата партија ги запиша за свои лични душмани. Мене, изгледа, посебно!). Би можел да му се јавам и да го запознам со појавата. Не му барам протекција, туку му укажувам на појава, за која, да го прашаат јавно на МРТВ-ата, секако ќе рече дека не му била позната. А можеби и навистина не му е!
Моите посетители се насмејаа. Па, професоре, ние имаме една сестринска фирма (многу поголема од нашата), што го имаше истиот проблем и требаше да плати стотина илјади дојчмарки данок. Му се јавиле на министерот и тој на едно книжуле (своерачно) му пратил абер на Бошко да не го задева човекот, зашто неговата фирма била ослободена од данок. И Бошко, се разбира, не го задева(л). А кога ние се повикавме на тој случај, некој во управата за приходи се насмеа и, кревајќи ги рамениците, ни рече дека покрај сувото горело и сировото. И ден-денес не знаеме што сакаше со тоа да каже.
Останав со прстот в уста (како што велеше еден неоромантичарски пратеник од првото слободно избрано Собрание на Македонија). Навистина чудни се патиштата на правната држава на брдовитиот Балкан. Се прашувам само што си го трошам времето јас учејќи ги студентите на европски принципи на правната држава.